Jest Pan sprawozdawcą opinii „Promowanie autonomicznej i zrównoważonej produkcji żywności: strategie na rzecz wspólnej polityki rolnej po 2027 r.” Jakie propozycje wysuwa Komitet w opinii co do zrównoważonej produkcji żywności w kontekście WPR po 2027 r.?

Stojan Czukanow: Dzięki WPR Unia Europejska jest w stanie zapewniać stabilne dostawy żywności o wysokiej i coraz lepszej jakości dla coraz większej liczby ludności, a jednocześnie utrzymać model rolnictwa rodzinnego. Polityka zmieniała się w ciągu ostatnich 65 lat, ale nadal głośno krytykowane są trzy wymiary zrównoważoności w nowej wersji obowiązującej od 2021 r.

Wobec nowych wyzwań bardziej niż kiedykolwiek potrzebujemy stabilnych, długoterminowych ram politycznych ukierunkowanych na zrównoważoną produkcję żywności i otwartą autonomię strategiczną Unii Europejskiej. Powinno to iść w parze z ochroną różnych rodzajów rolnictwa w UE i z uwzględnieniem potrzeb społecznych i ekologicznych (zasada „publiczne pieniądze na dobra publiczne”) przy jednoczesnym zapewnieniu rozwoju obszarów wiejskich.

Polityka środowiskowa i klimatyczna nie powinny być postrzegane jako obciążenie utrudniające wyjście z obecnego kryzysu, ale raczej jako część długoterminowych rozwiązań i wytycznych dla przyszłego procesu decyzyjnego. W ramach ostatniej reformy wzmocniono zasadę, zgodnie z którą każdy hektar objęty wsparciem musi w zamian zapewniać społeczeństwu usługi ekosystemowe.

Jednolite finansowanie na hektar nie odzwierciedla jednak realiów ekologicznych ani nie stanowi wsparcia sprawiedliwego z perspektywy społecznej. Uważamy, że w kolejnej WPR należy pójść o krok dalej i zaostrzyć wymogi środowiskowe i społeczne, w odniesieniu do których należy przewidzieć odpowiednie wynagrodzenie i ochronę przed nieuczciwą konkurencją.

W związku z tym płatności oparte na powierzchni należy zmienić w zachęty zamiast rekompensat za usługi korzystne dla środowiska i społeczeństwa i zapewnić odpowiedni okres przejściowy, który może wykraczać poza jedne wieloletnie ramy finansowe (WRF).

Małe rodzinne gospodarstwa rolne powinny mieć możliwość zadecydowania o tym, by zachować wsparcie dochodu oparte na płatnościach powierzchniowych i jednostkach przeliczeniowych pracy w gospodarstwie, przy czym należy pozostawić państwom członkowskim określenie kryteriów w planach strategicznych. Aby powstrzymać dalszy spadek liczby gospodarstw rolnych w UE spowodowany brakiem wymiany pokoleń, trzeba podjąć działania w zakresie: zwiększenia średnich zarobków z rolnictwa, dostępu do gruntów (poprzez dotacje na inwestycje, kredyty preferencyjne, przepisy krajowe dotyczące przekazywania gruntów), korzystnych warunków inwestycyjnych w ramach drugiego filaru (pozyskanie dodatkowych środków prywatnych), podnoszenia kwalifikacji (rolników, pracowników gospodarstw i doradców), wzmocnienia pozycji kobiet, dobrych warunków pracy, poprawy długoterminowych perspektyw dla rolników (emerytury i renty itp.), a także ogólnej atrakcyjności obszarów wiejskich.

WPR musi przyczyniać się do propagowania popytu konsumpcyjnego w UE na zdrowszy i bardziej zrównoważony sposób odżywiania się (produkty ekologiczne, sezonowe, lokalne), zmniejszać marnowanie żywności oraz regulować rynki żywności. Celem jest bowiem przeciwdziałanie finansjalizacji sektora spożywczego, która prowadzi do nasilonych spekulacji i generuje ogromne zyski, podczas gdy Europejczycy zmagają się z rosnącymi cenami żywności. Podwyżki cen energii i ryzyko zakłóceń w dostawach energii i nawozów stały się nową normą. Należy więc rozważyć włączenie do WPR elementów antycyklicznych i zapewnić programy wsparcia na inwestycje, które będą mieć na celu udoskonalenie produkcji i dystrybucji energii odnawialnej na poziomie gospodarstw i na poziomie lokalnym na obszarach wiejskich.

W opinii sugerujemy, by w odpowiedzi na skutki ekstremalnych warunków klimatycznych Komisja rozważyła wzmocnienie w instrumentach WPR po 2027 r. systemów ubezpieczeń w ramach partnerstw publiczno-prywatnych, które są dobrowolne w poszczególnych państwach członkowskich. W świetle wyborów do Parlamentu Europejskiego w 2024 r. i przyszłego rozszerzenia UE EKES traktuje tę opinię jako okazję do przedstawienia pewnych przemyśleń, wytycznych czy propozycji zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego dotyczących przyszłego kształtu i kierunku WPR po 2027 r. z myślą o osiągnięciu autonomicznej i zrównoważonej produkcji żywności w ramach bardziej holistycznej i kompleksowej polityki żywnościowej. Celem jest wniesienie wkładu we wniosek Komisji w sprawie kolejnej WPR przez wskazanie potrzeb organizacji społeczeństwa obywatelskiego i oczekiwań społeczeństwa.