Od 1 kwietnia 2012 r. obywatele europejscy mogą korzystać z nowego prawa, europejskiej inicjatywy obywatelskiej (EIO), które daje ich postulatom większą siłę przebicia. Została ona wprowadzona w art. 11 Traktatu z Lizbony i daje obywatelom, którym uda się zebrać co najmniej 1 milion podpisów w co najmniej siedmiu państwach członkowskich, prawo do zwrócenia się do Komisji Europejskiej o zaproponowanie nowego prawodawstwa europejskiego lub zmianę obowiązujących przepisów (z wyłączeniem prawa pierwotnego).
Ogólne ramy prawne dla europejskich inicjatyw obywatelskich zostały określone w rozporządzeniu (UE) 2019/788 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 17 kwietnia 2019 r. w sprawie europejskiej inicjatywy obywatelskiej i w załącznikach do niego.
EKES, jako orędownik prawa obywateli do uczestnictwa w kształtowaniu polityki i rzecznik społeczeństwa obywatelskiego, od samego początku popierał pomysł inicjatywy obywatelskiej i w opiniach poświęconych temu instrumentowi domagał się prostych i zrozumiałych zasad.
- Rozporządzenie w sprawie europejskiej inicjatywy obywatelskiej, (2018 r.)
- Europejska inicjatywa obywatelska (zmiana) (opinia z inicjatywy własnej), (2016 r.)
- Inicjatywa obywatelska (opinia z inicjatywy własnej), (2010 r.)
- Wdrażanie traktatu z Lizbony: demokracja uczestnicząca i europejska inicjatywa obywatelska (art. 11), (2010 r.)
EKES odgrywa aktywną rolę w promowaniu europejskiej inicjatywy obywatelskiej i tworzeniu sieci kontaktów między zainteresowanymi stronami, organizując doroczną konferencję, Dzień EIO oraz inne seminaria informacyjne na ten temat. Przejmuje także wiodącą rolę we współpracy międzyinstytucjonalnej między właściwymi organami administracji UE. Zasadniczo EKES widzi swą rolę dwojako:
- w ramach odgrywania swojej roli jako siedziby społeczeństwa obywatelskiego – Komitet występuje jako strona wspomagająca pojawiające się inicjatywy, platforma dialogu i wymiany informacji, łącząca zainteresowanych organizatorów, czy też gospodarz posiedzeń;
- w ramach swojej zwykłej roli konsultacyjnej – Komitet występuje jako instytucjonalny mentor oferujący Komisji wsparcie na etapie oceny inicjatyw obywatelskich, poprzez współorganizację wysłuchań publicznych czy też sporządzanie opinii w sprawie udanych inicjatyw z odpowiednim wyprzedzeniem, aby Komisja mogła dokonać oceny.
Więcej informacji na temat usług związanych z europejską inicjatywą obywatelską w EKES-ie można znaleźć w sekcji „Europejska inicjatywa obywatelska w EKES-ie” lub w naszej publikacji Europejski paszport demokracji, lub też można skontaktować się z sekretariatem europejskiej inicjatywy obywatelskiej za pośrednictwem naszego formularza kontaktowego.
Na oficjalnej stronie internetowej Komisji Europejskiej poświęconej europejskiej inicjatywie obywatelskiej można znaleźć pełne informacje na temat narzędzia europejskiej inicjatywy obywatelskiej, w tym na temat jego funkcjonowania, najnowszych wiadomości i wszystkich zarejestrowanych udanych, bieżących i poprzednich inicjatyw.