Prawa podstawowe i prawa obywatelskie

Unia Europejska to nie tylko wspólny rynek, to także unia wspólnych wartości, które kształtują europejską tożsamość. Wartości te zostały określone w Traktacie o Unii Europejskiej i obejmują także prawa, swobody i zasady ustanowione w Karcie praw podstawowych – mowa tu o „niepodzielnych, powszechnych wartościach godności osoby ludzkiej, wolności, równości i solidarności; [Unia] opiera się na zasadach demokracji i państwa prawnego. Poprzez ustanowienie obywatelstwa Unii oraz stworzenie przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości stawia jednostkę w centrum swych działań”.

Karta ujmuje w jednym tekście wszystkie prawa jednostki, prawa obywatelskie, polityczne, gospodarcze i społeczne, z których korzystają mieszkańcy Unii; stosują się one do instytucji UE i państw członkowskich, kiedy te wdrażają prawo unijne.

Każdy obywatel państwa członkowskiego jest automatycznie obywatelem Unii, co przysługuje mu dodatkowo do obywatelstwa krajowego. Prawa wynikające z obywatelstwa UE obejmują m.in. prawo do swobodnego przemieszczania się i przebywania na terytorium Unii. Grupa miliona obywateli europejskich może zwrócić się bezpośrednio do Komisji Europejskiej, by zaproponowała konkretną inicjatywę (europejska inicjatywa obywatelska).

EKES bardzo aktywnie angażuje się w promowanie praw podstawowych, praworządności i demokracji, a zwłaszcza w walkę z dyskryminacją ze względu na rasę, pochodzenie etniczne, niepełnosprawność lub płeć.