Alena Mastantuono

Κάθε χρόνο, περισσότερα από 10 εκατομμύρια ασθενών στην Ευρώπη επωφελούνται από την πυρηνική ιατρική μέσω της διάγνωσης και της θεραπείας ασθενειών όπως ο καρκίνος, αλλά και καρδιαγγειακών και νευροαγγειακών παθήσεων.

Οι ακτινολογικές και πυρηνικές τεχνολογίες που χρησιμοποιούν ραδιοϊσότοπα είναι απαραίτητες για τη θεραπεία του καρκίνου σε όλα τα στάδια της περίθαλψης, της έγκαιρης ανίχνευσης, της διάγνωσης, της θεραπείας και της παρηγορητικής αγωγής.

Ο αριθμός των ασθενών που επωφελούνται από την πυρηνική ιατρική αυξάνεται, κυρίως λόγω των επιστημονικών επιτευγμάτων. Ερευνητές και επιχειρήσεις στην ΕΕ έχουν αναπτύξει ορισμένες από τις τελευταίες καινοτόμες αντικαρκινικές θεραπείες με ραδιοσυνδέτη, όπως φαρμακευτικά προϊόντα που στοχεύουν τους όγκους του ενδοκρινικού καρκίνου, του καρκίνου του προστάτη και του μεταστατικού καρκίνου. Για παράδειγμα, το λουτέτιο-177 είναι ένα πολύ ελπιδοφόρο ραδιοϊσότοπο για τη θεραπεία του καρκίνου του προστάτη, ο οποίος ευθύνεται για 90.000 θανάτους στην Ευρώπη κάθε χρόνο. Σε σύγκριση με τις παραδοσιακές θεραπείες, η σύγχρονη θεραπεία με ραδιονουκλεΐδια προσφέρει καλή στόχευση των καρκινικών κυττάρων και είναι συχνά λιγότερο επιβλαβής για τον οργανισμό. Δεκάδες χιλιάδες καρκινοπαθών χρειάζονται στοχευμένη θεραπεία με ραδιονουκλεΐδια, η οποία είναι συχνά η μόνη διαθέσιμη θεραπεία.

Ωστόσο, προτού φτάσει στον ασθενή, η αλυσίδα εφοδιασμού της πυρηνικής ιατρικής είναι εξαιρετικά πολύπλοκη. Σε αυτήν περιλαμβάνεται η προμήθεια πρώτων υλών, η αποθήκευσή τους, η ακτινοβολία τους, η επεξεργασία τους, η εφοδιαστική και η εφαρμογή τους. Αφού παραχθούν, τα ραδιοϊσότοπα πρέπει να υποβληθούν σε επεξεργασία, να αποσταλούν και να χρησιμοποιηθούν σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα, ορισμένα ακόμη και αυθημερόν και άλλα σε λίγες ημέρες, ανάλογα με τον χρόνο ημιζωής τους, καθότι είναι εξαιρετικά ―και γρήγορα― αλλοιώσιμα.

Προκαλεί, λοιπόν, έκπληξη το γεγονός ότι τα χαρακτηριστικά αυτά δεν συνεκτιμώνται στις διασυνοριακές μεταφορές και στις τελωνειακές διαδικασίες. Για παράδειγμα, όσον αφορά τις διασυνοριακές μεταφορές, παρεμβάλλονται διάφορα εμπόδια, τα οποία οδηγούν σε καταστάσεις στις οποίες μπορεί να δοθεί προτεραιότητα σε ένα φορτίο με γαρίδες έναντι ενός άλλου με ραδιοϊσότοπα που βρίσκεται καθ’ οδόν με σκοπό τη διάσωση ενός ασθενούς.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο στη γνωμοδότησή της με θέμα την προμήθεια ιατρικών ραδιοϊσοτόπων, η ΕΟΚΕ ζητεί καλύτερη συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών για την άρση τέτοιων κανονιστικών φραγμών. Στη γνωμοδότηση εξετάζεται κάθε στάδιο της αλυσίδας εφοδιασμού των ραδιοϊσοτόπων στην ΕΕ και εντοπίζονται τα προσκόμματα στις διασυνοριακές παραδόσεις, καθώς και οι εξαρτήσεις από τρίτες χώρες. Προτείνονται επίσης λύσεις όσον αφορά την έλλειψη υποδομών στην Ευρώπη και την ανάγκη συντονισμένης έρευνας και ανάπτυξης.

Στις προτάσεις που διατυπώθηκαν στη γνωμοδότησή της, η ΕΟΚΕ ευθυγραμμίζεται με τα συμπεράσματα της συνόδου κορυφής των αρχηγών κρατών της ΕΕ τον περασμένο Απρίλιο, στα οποία τονίζεται η ανάγκη μείωσης των στρατηγικών εξαρτήσεων της ΕΕ σε νευραλγικούς τομείς, όπως η υγεία και οι κρίσιμες τεχνολογίες. Τονίζεται επίσης, σύμφωνα με την έκθεση του Enrico Letta, η ανάγκη να δοθεί έμφαση στη μεταξύ των κρατών μελών παροχή υπηρεσιών και κυκλοφορία αγαθών, συμπεριλαμβανομένων βασικών αγαθών όπως τα φάρμακα.

Η Ευρώπη πρέπει να παρέχει κίνητρα παραγωγής, εφόσον θέλει να επιτύχει μεγαλύτερη στρατηγική αυτονομία στον εφοδιασμό της με ραδιοϊσότοπα. Μολονότι κατέχει ηγετική θέση στον εφοδιασμό της παγκόσμιας αγοράς με ιατρικά ραδιοϊσότοπα, η ΕΕ εξαρτάται πλήρως από τις ΗΠΑ και τη Ρωσία όσον αφορά την προμήθεια τόσο μεταλλικού ουρανίου υψηλής περιεκτικότητας και χαμηλού εμπλουτισμού όσο και ορισμένων εμπλουτισμένων ισοτόπων για στόχους παραγωγής ραδιοϊσοτόπων.

Εντούτοις, η ΕΕ εξακολουθεί να εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη Ρωσία όσον αφορά τον εφοδιασμό της με σταθερά ισότοπα που επιτρέπουν την παραγωγή ορισμένων ραδιοϊσοτόπων χρησιμοποιούμενων σε σύγχρονες ή αναπτυσσόμενες μοριακές ακτινοθεραπείες, όπως το υτέρβιο-176 που χρησιμοποιείται στην παραγωγή λουτετίου-177.

Αυτό αποτελεί πραγματικό διακύβευμα για την αλυσίδα εφοδιασμού με το συγκεκριμένο ραδιοϊσότοπο, η παγκόσμια ζήτηση του οποίου αναμένεται να τριπλασιαστεί τα επόμενα έτη.

Η αλυσίδα εφοδιασμού εξαρτάται επίσης από τα πρότυπα παραγωγής με αντιδραστήρα ή με επιταχυντές, καθώς και από την επεξεργασία και την παράδοσή τους στα νοσοκομεία. Για να διασφαλιστεί η ισότιμη πρόσβαση όλων στην ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, πρέπει τα κράτη μέλη, και ιδίως τα ερευνητικά κέντρα και τα νοσοκομεία, να συνεργάζονται στενότερα. Πράγματι, η δυνατότητα πρόσβασης στις ακτινοθεραπείες δεν είναι η ίδια σε όλα τα κράτη μέλη, ιδίως όσον αφορά τα στάδια ανάπτυξης και πειραματικής εφαρμογής τους. Σκοπός είναι η ταχύτερη πρόσβαση σε φάρμακα κατά τη φάση της έρευνας ή της παρηγορητικής αγωγής, καθώς και η βελτίωση της πρόσβασης των μικρών νοσοκομείων που ενδέχεται να μην διαθέτουν σχετική ειδημοσύνη και κατάλληλες υποδομές. Για ορισμένους δε ασθενείς αυτή η πρόσβαση μπορεί να είναι ζήτημα ζωής ή θανάτου.

Η ενωσιακή χρηματοδότηση της έρευνας, της ανάπτυξης και της καινοτομίας στην πυρηνική ιατρική, ιδίως μέσω των προγραμμάτων «Ορίζων» και Ευρατόμ, είναι ζωτικής σημασίας για την κάλυψη των αναγκών των ασθενών. Εν προκειμένω, η ΕΕ πρέπει να έχει στρατηγικά έργα κοινού ενδιαφέροντος ως μέρος του μελλοντικού πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου της. Η στρατηγική SAMIRA της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και η Ευρωπαϊκή πρωτοβουλία για το κέντρο ραδιοϊσοτόπων (ERVI), σε συνδυασμό με το Ευρωπαϊκό σχέδιο για την καταπολέμηση του καρκίνου, αποτελούν πολύτιμα έργα. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να προχωρήσει περαιτέρω και να συμπεριλάβει περισσότερο την πυρηνική ιατρική στο εν λόγω Ευρωπαϊκό σχέδιο για την καταπολέμηση του καρκίνου, καθώς και στην Αποστολή του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη» για τον καρκίνο.

Τα κράτη μέλη θα πρέπει επίσης να χρηματοδοτούν πολιτικές δημόσιας υγείας με έμφαση στις ιατρικές ραδιολογικές και πυρηνικές τεχνολογίες. Αυτό θα στείλει σαφές μήνυμα στη βιομηχανία και θα επιτρέψει την πρόοδο της έρευνας, της καινοτομίας, καθώς και την ανάπτυξη των βιομηχανικών υποδομών στην Ευρώπη. Επίσης, θα προσελκύσει στον κλάδο περισσότερους εργαζομένους.

Συμπερασματικά, για να μπορέσουμε να εξασφαλίσουμε καλύτερο εφοδιασμό με ραδιοϊσότοπα στην ΕΕ και να ανταποκριθούμε στην αυξανόμενη ζήτηση των ασθενών, πρέπει να λάβουμε οπωσδήποτε τολμηρές πολιτικές αποφάσεις.