Laureat pierwszej nagrody, hiszpańska fundacja Fundación Secretariado Gitano, uruchomił projekt „Learning by Doing” (Uczenie się metodą aktywnego uczestnictwa, po hiszpańsku Aprender trabajando), w 2013 r. W ciągu dziesięciu lat swego istnienia projekt umożliwił ponad połowie uczestniczących w nim młodych Romów znalezienie pracy, a jednej trzeciej powrót do szkoły w celu ukończenia obowiązkowego kształcenia na poziomie średnim. Jednak najbardziej zaskakujące jest to, że 87 % młodych uczestników twierdzi, iż ich życie uległo poprawie, a 94 % firm, które uczestniczyły w projekcie i zatrudniały młodych Romów, stwierdziło, że są gotowe zrobić to ponownie. Raúl Pérez, przedstawiciel fundacji, opowiedział nam więcej o projekcie.

EKES Info: Co Państwa skłoniło do rozpoczęcia tego projektu czy też inicjatywy?
Projekt Aprender Trabajando został uruchomiony w 2013 r. kiedy cały świat zmagał się z poważnym kryzysem gospodarczym, który w Hiszpanii doprowadził m. in. do wysokiej stopy bezrobocia. Bezrobocie mocno dotknęło najmłodszą część społeczeństwa: „W 2013 r. stopa bezrobocia młodzieży osiągnęła niedopuszczalny poziom 55,48 %” (Sprawozdanie na temat młodzieży i rynku pracy, czerwiec 2014 r., Ministerstwo Zatrudnienia i Zabezpieczenia Społecznego). W przypadku hiszpańskiej ludności romskiej, z której 60 % ma mniej niż 30 lat i której stopa bezrobocia jest zazwyczaj trzykrotnie wyższa niż stopa bezrobocia ogółem, sytuacja jest jeszcze bardziej niepokojąca ze względu na fakt, że osoby te często nie uzyskują nawet podstawowych obowiązkowych kwalifikacji (tylko 17 % zdobywa obowiązkowy minimalny poziom wykształcenia) i nie mają ani szkolenia, ani wcześniejszego doświadczenia zawodowego (66 % młodych Romów nie uczy się ani nie pracuje) Badanie porównawcze na temat sytuacji ludności romskiej w Hiszpanii w odniesieniu do zatrudnienia i ubóstwa (2018 r.). Fundacja Fundación Secretariado Gitano).

W odpowiedzi podjęto szereg działań, zarówno na szczeblu krajowym (np. strategia na rzecz przedsiębiorczości i zatrudnienia ludzi młodych na lata 2013–2016), jak i na szczeblu UE (np. gwarancja dla młodzieży). Fundación Secretariado Gitano, która w tym czasie uzyskała wsparcie finansowe w ramach programu operacyjnego EFS na rzecz zwalczania dyskryminacji w celu opracowania programu szkolenia i zatrudnienia Acceder, skierowanego między innymi do ludności romskiej, otrzymała możliwość przetestowania (przy użyciu europejskich środków finansowych) nowego modelu szkolenia młodych Romów wywodzących się ze środowisk znajdujących się w trudnej sytuacji.

Jak przyjęto Państwa projekt? Czy otrzymali Państwo informacje zwrotne od osób, którym udzielili Państwo pomocy? (Jeśli tak, to czy mogą Państwo podać jakiś przykład?)
W ciągu dziesięciu lat rozwoju projektu Aprender Trabajando w jego ramach przeszkolono ponad 3 500 Romów poniżej 30 roku życia, którzy mogli skorzystać z krajowego programu gwarancji dla młodzieży, ponieważ nie pracowali, nie kształcili się ani nie szkolili. Dzięki temu projektowi 55 % weszło na rynek pracy, a 32 % wróciło do systemu edukacji w celu ukończenia obowiązkowej, szkoły średniej. 87 % młodych uczestników projektu stwierdziło, że ich życie uległo poprawie, a 94 % firm partnerskich byłoby skłonnych ponownie wziąć w nim udział (zgodnie ze sprawozdaniem Aprender Trabajando’s na lata 2013-2021).

Poniżej prezentujemy świadectwa dwóch uczestników programu Aprender Trabajando, które znalazły się w nagraniu wideo przygotowanym z okazji naszej 10. rocznicy 10 lat. Aprender Trabajando, 2022:
„Przez dwa lata byłem bezrobotny. Staliśmy się bezdomni i wędrowaliśmy z jednego miejsca do drugiego, nie wiedząc, gdzie się znajdziemy. Skontaktowałem się z organizatorami projektu Aprender Trabajando, ponieważ chciałem się szkolić i zdobyć pracę”. Jest to świadectwo Manuela Lizárragi, który uczestniczył w projekcie Aprender Trabajando fundacji Fundación Secretariado Gitano w Burgos, a obecnie pracuje dla firmy Alcampo.
Inna uczestniczka, Maria Bruno, z dumą oświadcza: „Chcę pracować i rozwijać się tak jak wszyscy. To, że należę do Romów, nie oznacza, że nie jest to możliwe". Maria uczestniczyła w projekcie Aprender Trabajando w Madrycie, z udziałem firmy Bricodepot z siedzibą w Getafe. „Cieszę się, że mogę chodzić do pracy. Lubię swoje miejsce pracy i otaczają mnie wspaniali ludzie. Potraktowali mnie jako osobę, a nie przedmiotowo jako nową «maskotkę» czy nową Romkę”

Jak dzięki tym otrzymanym środkom finansowym będą Państwo dalej świadczyć pomoc społeczności? Czy planują już Państwo nowe projekty?
Od samego początku programy Acceder i Aprender Trabajando miały w dużej mierze wymiar miejski, ponieważ rozwinęły się w głównych miastach hiszpańskich i często koncentrowały się na zatrudnieniu w sektorze usług, szczególnie na obszarach miejskich. Wszystko to ogranicza ich zakres, wykluczając ludność romską na obszarach wiejskich, która pomimo doświadczania problemów podobnych do tych, jakie występują w miastach w zakresie dyskryminacji lub ograniczeń w dostępie do zatrudnienia, nie ma takich samych możliwości korzystania z tego rodzaju wsparcia.

Wyzwaniem byłoby zatem rozszerzenie tego doświadczenia na jak największą liczbę Romów i dostosowanie modelu w taki sposób, aby dotarł do obszarów, w których mieszka znaczna część tej populacji, ale gdzie organizacja nie ma biur (głównie obszary wiejskie) oraz zaangażowanie przedsiębiorstw z sektorów innych niż tradycyjne (jakimi są handel i hotelarstwo).

W tym celu, jeśli pozwolą na to okoliczności, planujemy wykorzystać fundusze na sfinansowanie badania (lub jego części) w celu dostosowania modelu Aprender Trabajando do kontekstu wiejskiego i nowych sektorów innych niż handel i hotelarstwo.
Gdyby ostatecznie nie udało się przeznaczyć środków na to badanie, zostaną one ponownie zainwestowane w sam projekt Aprender Trabajando i wykorzystane na zakup materiałów do działań w fazie teoretycznej.

Jakiej rady udzieliliby Państwo innym organizacjom, by ich działania i programy przynosiły wyniki?

• Każdy projekt mający na celu integrację na rynku pracy musi obejmować współpracę z firmami w całym procesie projektowania, wdrażania i monitorowania.
• Ważne jest, aby zacząć od projektów pilotażowych i od samego początku przewidzieć dalsze zwiększanie skali, jeśli doświadczenie okaże się pozytywne.
• Mentorzy odgrywają ważną rolę, zarówno po stronie organizacji pozarządowych, jak i korporacji, a komunikacja i koordynacja między nimi powinna przebiegać sprawnie.
• Połączenie szkolenia teoretycznego i praktycznego w rzeczywistym środowisku pracy skutecznie spełnia wymagania rynku pracy i w dalszej kolejności zwiększa perspektywy zatrudnienia.
• Kursy i procesy szkoleniowe powinny być dostosowane do potrzeb i sytuacji grup docelowych, tak aby miały one równy dostęp do szkoleń i zatrudnienia.

Czy uważają Państwo, że UE robi wystarczająco dużo, aby pomóc młodzieży znajdującej się w niekorzystnej sytuacji? Czy mieliby Państwo jakieś rady lub zalecenia dotyczące konkretnych działań?
Należy wprowadzić mechanizmy gwarantujące, że państwa (na szczeblu krajowym, regionalnym lub lokalnym) będą skutecznie realizować projekty mające na celu integrację młodych ludzi znajdujących się w najbardziej niekorzystnej sytuacji na rynku pracy oraz że projekty te rzeczywiście będą docierać do osób, które ich najbardziej potrzebują, takich jak ludność romska. Niezbędne jest zagwarantowanie długoterminowego podejścia do działań, co jest kluczem do wprowadzenia rzeczywistych zmian w życiu tych młodych ludzi.
Być może można by zwiększyć współfinansowanie takich projektów dzięki funduszom europejskim, aby ułatwić inwestowanie w nie w tych warunkach.
W przypadku wykorzystania jakichkolwiek europejskich środków finansowych związanych z rekrutacją (na przykład dużych inwestycji, które są lub będą dokonywane w ramach funduszy NextGenerationEU), należy zachęcać do zawierania klauzul dotyczących rekrutacji młodych ludzi znajdujących się w niekorzystnej sytuacji.