Η ΕΟΚΕ θεωρεί την πρόταση για το Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (ΣΕΔΕ) μία από τις βασικές προτάσεις της δέσμης προσαρμογής στο στόχο του 55%, που έχει ως πρωταρχική επιδίωξη τη μείωση των εκπομπών CO₂ κατά 55% έως το 2030. Προς τούτο, το σύστημα ΣΕΔΕ κατέστη πιο φιλόδοξο, ενώ μειώθηκε ο αριθμός των διαθέσιμων δικαιωμάτων. Στην πρόταση για το ΣΕΔΕ επισημαίνεται πως όλοι οι κλάδοι πρέπει να συνεισφέρουν στην επίτευξη των στόχων της δέσμης. Οι εκπομπές των μεταφορών δεν έχουν μειωθεί από το 1990 και γι’ αυτό τους δίνεται προτεραιότητα.

Η πρόταση επεκτείνει το σύστημα ΣΕΔΕ ώστε να καλύπτει τις θαλάσσιες μεταφορές, συμπεριλαμβανομένων των ταξιδίων από και προς την ΕΕ, πέραν των αεροπορικών μεταφορών που συμπεριλαμβάνονταν ήδη στο σύστημα. Προτείνει ένα ξεχωριστό παράλληλο σύστημα για τις οδικές μεταφορές και για τα κτίρια, όπου οι φορείς εμπορίας των δικαιωμάτων εκπομπών δεν θα είναι οι πάροχοι αλλά οι εταιρίες που διανέμουν ορυκτά καύσιμα. Για τους παρόχους, αυτό αποτελεί τιμολογιακό σήμα αντίστοιχο ενός φόρου καυσίμων.

Προσδοκάται πως το αναθεωρημένο ΣΕΔΕ θα οδηγήσει στη μείωση των εκπομπών CO₂, θα αποτελέσει κίνητρο για την ανάπτυξη ανθρακικά ουδέτερων λύσεων και θα προωθήσει την καινοτομία.

Ωστόσο, το ΣΕΔΕ συνεπάγεται επίσης αυξημένο κόστος για τους κλάδους που αποτελούν μέρος του συστήματος. Αυτό θα επηρεάσει με τη σειρά του το γενικό επίπεδο κόστους.

Επίσης, ενδέχεται να υπονομεύσει την ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής βιομηχανίας – εκτός κι αν οι άλλες χώρες ακολουθήσουν το παράδειγμα της ΕΕ.

Ο Μηχανισμός Συνοριακής Προσαρμογής Άνθρακα (ΜΣΠΑ) αποσκοπεί στην εξασφάλιση του γεγονότος ότι φτηνά προϊόντα που παράγονται υπό λιγότερο αυστηρά πρότυπα δεν θα είναι ανταγωνιστικά στην αγορά της ΕΕ. Ωστόσο, δεν καλύπτει όλους τους κλάδους συμπεριλαμβανομένων των υπηρεσιών, όπως οι μεταφορές, ούτε προωθεί τις εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών.

Γι’ αυτό το λόγο κρίνεται ζωτικής σημασίας να καταφέρει η κλιματική διπλωματία της ΕΕ να πείσει τις άλλες χώρες να ακολουθήσουν το παράδειγμα της ΕΕ.

Υφίσταται ακόμα ο κίνδυνος η άνοδος του κόστους να προκαλέσει ενεργειακή φτώχεια και οικονομική αδυναμία μετακινήσεων.

Η μετάβαση σε μια κοινωνία απαλλαγμένη από ανθρακούχες εκπομπές συνεπάγεται την ανάγκη προσαρμογής του εργατικού δυναμικού σε νέες απαιτήσεις δεξιοτήτων μέσω της αναβάθμισης των δεξιοτήτων και της επανειδίκευσης.

Η δέσμη σκοπεύει να επιλύσει τα προβλήματα της μετάβασης μέσω διαφόρων ταμείων: του Ταμείου Εκσυγχρονισμού, του Ταμείου Καινοτομίας και του Κοινωνικού Ταμείου, τα οποία θα χρηματοδοτούνται σε μεγάλο βαθμό από τα έσοδα του ΣΕΔΕ και του ΜΣΠΑ. Ωστόσο, σε περίπτωση που εγκριθούν οι προτάσεις, αυτοί οι πόροι δεν θα είναι επαρκείς για τις τεράστιες επενδύσεις που απαιτεί η μετάβαση.

Οι οδικές μεταφορές και τα κτίρια, καθώς και οι εγχώριες πλωτές μεταφορές της ΕΕ, υπάγονται επίσης στον Κανονισμό για τον επιμερισμό των προσπαθειών, πράγμα που σημαίνει πως οι μειώσεις CO₂ τους στο πλαίσιο του ΣΕΔΕ θα συνεκτιμώνται στις ποσοστώσεις μείωσης των κρατών μελών.

Ενέχει όμως και τον κίνδυνο περαιτέρω περιορισμών εάν κάποιο κράτος μέλος χρειάζεται μεγαλύτερες μειώσεις CO₂.

Οι οδικές εμπορευματικές μεταφορές και οι θαλάσσιες μεταφορές ενδέχεται να πληγούν ιδιαιτέρως από το σύστημα ΣΕΔΕ, καθώς μέχρι στιγμής δεν υφίστανται λύσεις μηδενικών ανθρακούχων εκπομπών σε λογική τιμή για τους εν λόγω κλάδους.

Εν κατακλείδι, οι κύριες προκλήσεις που εντοπίζονται στην γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ είναι οι εξής:

• το υψηλότερο κόστος που θα επηρεάσει τους τομείς της βιομηχανίας και των υπηρεσιών της ΕΕ, με κίνδυνο μειωμένης ανταγωνιστικότητας στην παγκόσμια αγορά·
• ο κίνδυνος ενεργειακής φτώχειας και οικονομικής αδυναμίας μετακίνησης·
• η ανάγκη προσαρμογής των τομέων της βιομηχανίας και των υπηρεσιών·
• η επανειδίκευση και η αναβάθμιση των δεξιοτήτων του εργατικού δυναμικού·
• η προσέλκυση των αναγκαίων επενδύσεων για τη διαχείριση της μετάβασης. Τα ταμεία της ΕΕ θα βοηθήσουν, ωστόσο κάθε άλλο παρά επαρκούν·
• η ανάγκη να πειστούν οι άλλες χώρες να ακολουθήσουν το ίδιο παράδειγμα, πράγμα που συνιστά μείζονα πρόκληση για την κλιματική διπλωματία της ΕΕ.

Η οργανωμένη κοινωνία των πολιτών υποστηρίζει θερμά τις προθέσεις της δέσμης. Ωστόσο, για την επιτυχία της δέσμης είναι σημαντικό να επισημανθούν εγκαίρως τα προβλήματα και να βρεθούν κατάλληλες λύσεις.

Προφανώς, οι προκλήσεις είναι μεγάλες, αν όμως επιτύχουμε τα δυνητικά οφέλη που θα δημιουργήσει η πρωτοκαθεδρία της ΕΕ στο δρόμο προς έναν ανθρακικά ουδέτερο κόσμο είναι τεράστια. Εφόσον μπορέσουμε να διαχειριστούμε τα κοινωνικά ζητήματα και να εξασφαλίσουμε τις αναγκαίες επενδύσεις, μπορούμε να ηγηθούμε στην πορεία προς έναν ανθρακικά ουδέτερο κόσμο.

Stefan Back, μέλος της ΕΟΚΕ