Grondrechten en burgerrechten

De EU is niet alleen een gemeenschappelijke markt; het is ook een unie van gemeenschappelijke waarden die de Europese identiteit vormen. Deze waarden worden toegelicht in het Verdrag betreffende de Europese Unie en omvatten ook de in het Handvest van de grondrechten verankerde rechten, vrijheden en beginselen: de "ondeelbare en universele waarden van menselijke waardigheid en van vrijheid, gelijkheid en solidariteit; [de Unie] berust op de beginselen van democratie en de rechtsstaat. De Unie stelt de mens centraal in haar optreden, door het burgerschap van de Unie in te stellen en een ruimte van vrijheid, veiligheid en recht tot stand te brengen."

Het Handvest verenigt in één tekst alle persoonlijke, burgerlijke, politieke, economische en sociale rechten van mensen in de EU die voor de EU-instellingen en de lidstaten gelden wanneer zij EU-wetgeving ten uitvoer leggen.

Elke onderdaan van een lidstaat is behalve nationaal burger ook automatisch burger van de Unie. De rechten die voortvloeien uit het burgerschap van de Unie omvatten onder meer het recht op vrij verkeer en verblijf binnen de EU. Een groep van één miljoen Europese burgers kan de Europese Commissie rechtstreeks verzoeken een specifiek initiatief te nemen (Europees Burgerinitiatief).

Het EESC houdt zich zeer actief bezig met de bevordering van de grondrechten, de rechtsstaat en de democratie, met name in de strijd tegen discriminatie op grond van ras, etnische oorsprong, handicap of geslacht.