Grupa „Różnorodność Europy” w EKES-ie

Sporządzone na wniosek Grupy „Różnorodność Europy” w EKES-ie nowe badanie „Konsekwencje pandemii COVID-19 dla praw podstawowych i przestrzeni obywatelskiej” analizuje wpływ pandemii na działalność organizacji społeczeństwa obywatelskiego oraz to, jak środki wprowadzone w poszczególnych państwach członkowskich UE odbiły się na zdolności tych organizacji do korzystania z podstawowych praw i wolności.

Zdaniem Filipa Pazderskiego, głównego autora badania, można wysnuć następujące najważniejsze wnioski i sporządzić następujące zalecenia:

Po pierwsze, pandemia wywiera nierównomierny i złożony wpływ na organizacje społeczeństwa obywatelskiego. Z jednej strony te organizacje często jako pierwsze reorganizowały działalność, tym samym szybciej niż organy administracji publicznej lub przedsiębiorstwa reagując na potrzeby społeczności. Przeniesienie operacji do internetu przyspieszyło cyfryzację. Dzięki temu udało im się dotrzeć do nowych odbiorców i zwiększyć skuteczność i zakres działania. Ułatwiło to tworzenie koalicji, wspieranie wymiany doświadczeń i ustalanie wspólnego stanowiska publicznego. Tym samym zwiększyła się widoczność społeczna tych organizacji, a ich codzienna rola jest lepiej rozumiana.

Z drugiej strony dotkliwie ucierpiały one wskutek przedłużającego się kryzysu zdrowotnego. Najpoważniejszym skutkiem były trudności finansowe. Szczególnie mniejsze podmioty działające poza dużymi miastami i skupiające grupy bardziej wykluczone cyfrowo były zmuszone do zawieszenia działalności. Wiele z nich do tej pory jej nie wznowiło. Działaczki i działacze borykali się z problemami zdrowia psychicznego, zmęczeniem pracą zdalną oraz coraz większą niepewnością co do przyszłości. Sytuację dodatkowo pogarszała długotrwała izolacja społeczna. Często trudno było zachować równowagę między życiem zawodowym a prywatnym ze względu na pracę w nieregularnych godzinach.

Pandemia uwydatniła czy też spotęgowała już istniejące problemy. Nadzwyczajne przepisy utrudniały działalność organizacji społeczeństwa obywatelskiego, zmniejszając przejrzystość rządów, zakłócając nadzór nad ich pracą i ograniczając wolność zgromadzeń i wypowiedzi. Ograniczenia i obostrzenia wprowadzane były pod pretekstem przeciwdziałania pandemii. Obniżyły się standardy dialogu obywatelskiego w procesie stanowienia prawa. Często nawet nie zasięgano opinii tych organizacji podczas sporządzania przepisów mających na celu zaradzenie skutkom kryzysu. 

Aby sprostać tym wyzwaniom, musimy zapewnić organizacjom społeczeństwa obywatelskiego bardziej elastyczne i dostępne finansowanie oraz znaczący udział w monitorowaniu funduszy UE, przyjąć strategię społeczeństwa obywatelskiego UE podkreślającą jego rolę, nieustannie monitorować ataki na podmioty obywatelskie i reagować na nie, a także stworzyć bardziej ustrukturyzowane ramy otwartego, regularnego i przejrzystego dialogu obywatelskiego w UE. Nie jest to nic nowego, lecz pandemia nadała tym kwestiom nowe znaczenie. Ponadto rola tych organizacji i dostrzegalność, którą zyskały, mogą pomóc w ostatecznym wcieleniu tych pomysłów w życie.

Końcowe badanie zostało przedstawione w marcu podczas Dni Społeczeństwa Obywatelskiego. Więcej informacji można znaleźć tutaj.