EESC Info: Hoe staat het volgens u met de uitvoering van de nationale herstel- en veerkrachtplannen in de EU-lidstaten?
Luca Jahier: Een jaar geleden waren we nog maar net begonnen met de uitvoering van de faciliteit voor herstel en veerkracht, en slechts zeer weinig landen hadden toen vorderingen gemaakt met het opstellen van hun nationale plannen.
Het was in de eerste plaats van essentieel belang om de toepassing van artikel 18 van de EU-verordening – inzake de verplichting van de lidstaten om maatschappelijke organisaties, de sociale partners, lokale overheden, universiteiten en andere belanghebbenden te betrekken bij de voorbereiding en uitvoering van en het toezicht op de plannen – te testen en het belang hiervan te benadrukken.
Dit jaar hebben 26 landen de laatste hand gelegd aan hun plannen (Nederland is bijna zo ver) en met uitzondering van slechts twee landen, wegens rechtsstaatvoorwaarden, zijn alle plannen inmiddels goedgekeurd en wordt een groot aantal daarvan al uitgevoerd. Sommige plannen zijn al volledig afgerond, hebben een positieve beoordeling van de EU ontvangen voor de eerste zes maanden van de uitvoering en liggen goed op schema in de tweede periode van zes maanden. De praktische toepassing van artikel 18 van de verordening inzake de herstel- en veerkrachtfaciliteit blijkt veel meer om het lijf te hebben en de uiteindelijke inhoud van nationale herstel- en veerkrachtplannen kan nu in het algemeen de goedkeuring van het maatschappelijk middenveld wegdragen.
Hoewel er tal van kwalitatieve verschillen zijn in de manier waarop maatschappelijke organisaties in de lidstaten bij een en ander zijn betrokken, waarbij sommige nauwelijks enige inbreng hebben gehad, zijn er ook een paar zeer goede praktijken geconstateerd. Zo is er in Oostenrijk, Frankrijk, Luxemburg, Spanje en Zweden sprake van een hechte en constructieve samenwerking met de regering, die extra gedijt dankzij transparantie en voortdurend overleg. Verder zijn er in Tsjechië, Estland, Finland, Italië en Spanje campagnewebsites of overheidsportalen voor herstel en veerkracht opgezet met transparante informatie die toegankelijk is voor het publiek. In Italië is in november 2021 op regeringsniveau een permanent rondetafelpartnerschap opgericht, dat wordt gecoördineerd door de voorzitter van de nationale sociaaleconomische raad. In Kroatië wordt het maatschappelijk middenveld betrokken bij de voorbereiding van aanbestedingen voor de uitvoering van het nationale plan voor herstel en veerkracht. In Portugal ten slotte is een nationaal toezichtcomité opgericht, waarin onder meer vertegenwoordigers van de sociale partners, universiteiten en de sociale sector zitting hebben.
Wij kunnen dus allereerst concluderen dat dit punt nog eens extra benadrukt moet worden: de lidstaten wordt verzocht positieve lessen te trekken en deze beste praktijken te volgen. Ten tweede kunnen we beamen dat een hoogwaardige, doeltreffende en stabiele deelname van maatschappelijke organisaties aan de economische governance in de lidstaten gebaseerd moet zijn op zowel wettelijke regels als openbare en transparante procedures die worden gewaarborgd door een EU-richtlijn of -verordening.