της Kristýna Bulvasová

Σε έναν επισφαλή κόσμο, όπου οι πατροπαράδοτες πεποιθήσεις καταρρέουν και οι κοινές αξίες που μοιραζόμασταν στο παρελθόν δεν μας ενώνουν πλέον αλλά μας χωρίζουν, οι νέοι πρέπει να έχουν ευκαιρίες να συμμετέχουν ουσιαστικά εδώ και τώρα, ώστε να αντιμετωπίσουν τα πολλά πιεστικά ζητήματα που συνεχίζουν να αυξάνονται μπροστά στα μάτια μας. Οι συζητήσεις στο πλαίσιο της εκδήλωσης «Η δική σου Ευρώπη, η δική σου φωνή!» του 2025 κατέδειξαν εμφανώς ότι δεν υπάρχει κανένα θέμα που να μπορεί να χαρακτηριστεί ως «θέμα της νεολαίας» και ότι οι νέοι ευλόγως ανησυχούν για πολλά διαφορετικά προβλήματα — από την καταπολέμηση της διαφθοράς και την προώθηση της ισότητας μέχρι την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, γράφει η Τσέχα φοιτήτρια και συμμετέχουσα στην εν λόγω εκδήλωση Kristýna Bulvasová.

Πόσες φορές έχω ακούσει, ως νεαρό άτομο της γενιάς Ζ, τη φράση «η γενιά σας αντιμετωπίζει πρωτοφανή προβλήματα» ή «εναπόκειται στην ηγεσία σας να συμβάλει στην επίλυση των σημερινών προκλήσεων».  Το διακύβευμα είναι υψηλό, αλλά το ίδιο και οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε: πρωτοφανής δημοκρατική οπισθοδρόμηση, πόλωση των κοινωνιών μας σε θέματα που προηγουμένως αποτελούσαν «κοινές αξίες», αποσταθεροποίηση πατροπαράδοτων πεποιθήσεων και συστημάτων, καθώς και αυξανόμενη ανασφάλεια.

Οι υψηλές προσδοκίες συνεπάγονται απαιτήσεις όχι μόνο για τους νέους, αλλά και για υποχρηματοδοτούμενες οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, και για τον κρίσιμο ρόλο τους στην καθοδήγηση των αξιών των νέων, καθώς και για τα εκπαιδευτικά συστήματα. Η τυπική εκπαίδευση πρέπει να έχει τη δύναμη να εφοδιάζει τους νέους με τις δεξιότητες και τα εργαλεία που χρειάζονται ώστε να γίνουν οι λύτες προβλημάτων και οι ηγέτες του σήμερα και του αύριο. Φοβάμαι ότι πολλά εκπαιδευτικά συστήματα είναι πολύ άκαμπτα για να αντέξουν στον 21ο αιώνα, δεδομένου ότι τα σχολεία δεν παρέχουν εκπαίδευση για την κλιματική αλλαγή ή για συνολικά θέματα υγείας —είτε πρόκειται για ψυχική είτε για αναπαραγωγική υγεία. Επίσης, δεν διαθέτουν την πλέον σύγχρονη τεχνολογία και δεν παρέχουν κατάλληλη πρόσβαση για τις ευάλωτες ομάδες.

Ακόμα και το ζήτημα του ποιος θεωρείται ευάλωτος έχει πολιτικοποιηθεί —ή, ακόμη χειρότερα, εργαλειοποιηθεί— επιβαρύνοντας παραπάνω εκείνους που μπορούν να το αντέξουν λιγότερο και δεν πρέπει να μείνουν πίσω.

Οι κοινωνίες μας δεν συμφωνούν πλέον ως προς το τι σημαίνει τρωτότητα ή το πώς να την αναγνωρίσουν, κάτι που βίωσα από πρώτο χέρι, όταν διηύθυνα ένα εργαστήριο σε ένα σχολείο κοντά στα σύνορα Τσεχίας-Σλοβακίας, όπου ασχολήθηκα με το μισθολογικό χάσμα μεταξύ των δύο φύλων και άλλες ανισότητες που σχετίζονται με το φύλο. Μαθητές και καθηγητές αντέδρασαν με άκρα δυσπιστία, απορρίπτοντας κατηγορηματικά τη θεωρία ότι υπάρχουν ανισότητες στην κοινωνία μας. Αυτό με κάνει να πιστεύω ότι χρειαζόμαστε περισσότερες συζητήσεις και ανάπτυξη ικανοτήτων σχετικά με τα υφιστάμενα τρωτά σημεία και τις ανισότητες, ανεξαρτήτως ηλικιακής ομάδας.

Η ισότιμη πρόσβαση στην εκπαίδευση και στις ευκαιρίες για τους νέους —συμπεριλαμβανομένων των μειονεκτουσών γυναικών και κοριτσιών, των ατόμων με αναπηρία, των νέων με μεταναστευτικό υπόβαθρο— εξακολουθεί να αποτελεί άπιαστο όνειρο. Εφόσον ο κοινός μας στόχος είναι να παρέχουμε στους νέους μια ισχυρή βάση για να εκπληρώσουν τις δυνατότητες και τα όνειρά τους, πρέπει να αρχίσουμε να αναλαμβάνουμε δράση. Η πρόταση μιας λύσης δεν είναι απλή υπόθεση, αλλά η ενίσχυση των δεσμών των κρατών μελών της ΕΕ με τις κοινωνίες των πολιτών —ιδιαίτερα εκείνων στην άτυπη εκπαίδευση-— θα μπορούσε να βοηθήσει στη γεφύρωση των χασμάτων μετά τον προσδιορισμό των πιο ευάλωτων περιοχών. Η συνακόλουθη επανεκπαίδευση των εκπαιδευτικών και όλων των εργαζομένων στον τομέα της νεολαίας με έμφαση στην πρακτική της ανάπτυξης κοινοτήτων θα μπορούσε να αποτελέσει το πλαίσιο για ορισμένες από τις στοχευμένες και συστηματικές λύσεις.

Η κοινωνία των πολιτών έχει αναλάβει τον ρόλο να ενθαρρύνει την ενεργό συμμετοχή των πολιτών, η συμμετοχή όμως των νέων στη λήψη αποφάσεων και στη δημοκρατική διακυβέρνηση παραμένει χαμηλή. Υπάρχει ένα σαφές χάσμα μεταξύ των φιλοδοξιών των νέων και του χώρου και των ευκαιριών που προσφέρονται για την επίτευξή τους. Οι εκλογές από μόνες τους δεν επιφέρουν τα επιθυμητά αποτελέσματα, καθώς η καταπολέμηση της πολιτικής κουλτούρας και της παραπληροφόρησης σε ορισμένες χώρες παραμένει πρόκληση. Ωστόσο, η αποχή από τις εκλογές δεν σημαίνει απουσία απόψεων ή θεμάτων προς αντιμετώπιση. Για την ενθάρρυνση της ενεργού συμμετοχής τους στα κοινά, οι νέοι χρειάζονται όχι μόνο θετικές εμπειρίες δημοκρατικής δράσης, αλλά και απτά αποτελέσματα —χωρίς εξωραϊσμό της εικόνας, ενδεικτική εκπροσώπηση ή επιλεκτικότητα. Παραμένω αισιόδοξη ότι τα κράτη μέλη της ΕΕ θα κατορθώσουν να δημιουργήσουν αυτόν τον χώρο και ίσως να υπερβούν το σημείο όπου οι νέοι πρέπει να περιμένουν να τους δοθούν ευκαιρίες για ουσιαστική συμμετοχή και συν-δημιουργία. Αλλά αυτό δεν πρέπει να συμβεί σε τρία, πέντε ή δέκα χρόνια. Η αλλαγή πρέπει να γίνει τώρα ώστε να αποτραπεί τυχόν περαιτέρω άμβλυνση των κοινωνικών διαιρέσεων.

Στο πλαίσιο της εκδήλωσης «Η δική σου Ευρώπη, η δική σου φωνή!» του 2025 είχα τη χαρά να συμμετάσχω στη σύνταξη μιας σύστασης που αφορούσε ιδιαίτερα την κλιματική αλλαγή, καθώς προσωπικά πιστεύω ότι η τριπλή πλανητική κρίση είναι μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις για την ανθρωπότητα. Η ανάπτυξη μιας συνεκτικής στρατηγικής για την κλιματική αλλαγή για την ΕΕ ήταν μία από τις πέντε συστάσεις της εν λόγω εκδήλωσης, μαζί με την καταπολέμηση της διαφθοράς μέσω της διαφάνειας και της συμμετοχής των νέων, την ενεργό συμμετοχή των πολιτών στα κοινά, την ισότητα και την ιδέα ότι «η νεολαία αξίζει μια θέση». Δεδομένου ότι συμπεριλήφθηκε στον κατάλογο των κοινά αποδεκτών συστάσεων, είναι σαφές ότι οι νέοι που συμμετείχαν στην εκδήλωση «Η δική σου Ευρώπη, η δική σου φωνή!» το βλέπουν ως μια κρίσιμη πρόκληση προς αντιμετώπιση. Ωστόσο, αυτό αντικατοπτρίζει την οπτική μιας ήδη κάπως ενισχυμένης ομάδας νέων και δεν μπορεί να θεωρηθεί αντιπροσωπευτικό για όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ. Κάποιοι θα ανέμεναν ότι αυτή η συγκεκριμένη σύσταση θα ήταν η πιο σημαντική για τους συμμετέχοντες στην εκδήλωση «Η δική σου Ευρώπη, η δική σου φωνή!» του 2025, ωστόσο κατέλαβε την τελευταία θέση στην τελική ψηφοφορία. Αυτό ας χρησιμεύει ως υπενθύμιση ότι δεν υπάρχουν θέματα που να μπορούν να χαρακτηριστούν ως «θέματα της νεολαίας». Οι νέοι ανησυχούν ευλόγως για όλα τα τρέχοντα ζητήματα, το δε θεματολόγιο για τη νεολαία είναι εγγενώς ευρύ και διατομεακό.

Ορισμένοι νέοι αναγνωρίζουν τη σημασία της προστασίας του περιβάλλοντος και της βιωσιμότητας, ενώ άλλοι δεν έχουν την πολυτέλεια να την αναγάγουν σε προτεραιότητα, καθώς αγωνίζονται να καλύψουν τις βασικές τους ανάγκες. Ανέφερα την τριπλή πλανητική κρίση ως μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της ανθρωπότητας, αλλά όταν εξετάζουμε την ανάγκη να αντιμετωπίσουμε όλα τα μεγάλα ζητήματα ταυτόχρονα για αποτελεσματικές λύσεις, η εικόνα αλλάζει. Το σημερινό γεωπολιτικό πλαίσιο και ο αγώνας της ΕΕ για παγκόσμια ανταγωνιστικότητα αποσπούν την προσοχή και επιβραδύνουν τις διαδικασίες μετάβασης. Αλλά εν τέλει, ούτε εμείς ούτε οι μελλοντικές γενιές έχουμε έναν πλανήτη ώστε να λύσουμε αυτά τα ζητήματα και δεν έχουμε πλέον την πολυτέλεια να υπερβαίνουμε τα πλανητικά όρια.

Επιστρέφοντας στα υψηλά διακυβεύματα, οι νέοι, σε όλη τους την ποικιλομορφία, θα πρέπει να είναι ακόμη σε θέση να χαίρονται τη νεότητά τους με όλα τα προνόμια, τις προκλήσεις και την ομορφιά της. Ωστόσο, μια πρόσφατη έκθεση του ΟΗΕ καταδεικνύει σαφή μείωση της ικανοποίησης από τη ζωή και της ευτυχίας μεταξύ των νέων ενηλίκων κατά την τελευταία δεκαετία. Ακόμα και με τις σοβαρές προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε, πιστεύω ακράδαντα ότι αν μπορέσουμε να εμπνεύσουμε τους νέους μέσα από απτά αποτελέσματα των δράσεών τους, έχουμε αρκετές πιθανότητες να αντιμετωπίσουμε πιεστικά ζητήματα και να βελτιώσουμε την ποιότητα ζωής για όλους.

Η Kristýna Bulvasová είναι μέλος του Ευρωπαϊκού Δικτύου Νέων για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη. Έχει διατελέσει αντιπρόσωπος της νεολαίας στο Κογκρέσο των Τοπικών και Περιφερειακών Αρχών του Συμβουλίου της Ευρώπης και εκπρόσωπος των νέων της Τσεχίας στον ΟΗΕ. Ως πρώην εκπρόσωπος τύπου του τσεχογερμανικού φόρουμ νεολαίας, εξακολουθεί να συμμετέχει ενεργά στην ενίσχυση της τσεχογερμανικής συνεργασίας. Ως ακτιβίστρια της νεολαίας που επικεντρώνεται στην εκπαίδευση με προσανατολισμό στο μέλλον και στη βιωσιμότητα, η Kristýna ηγείται σήμερα της τσεχικής ΜΚΟ MOB - Young Citizens, ενώ ολοκληρώνει παράλληλα τις σπουδές της στο Πανεπιστήμιο Καρόλου της Πράγας και στο Πανεπιστήμιο του Regensburg. Εκτός από την ενεργό συμμετοχή της στην εκδήλωση «Η δική σου Ευρώπη, η δική σου φωνή!», η Kristýna ήταν επίσης ομιλήτρια στην Εβδομάδα της Κοινωνίας των Πολιτών της ΕΟΚΕ κατά τη διάρκεια της συνεδρίας με θέμα Ανάλυση προοπτικών όσον αφορά τη συμπεριληπτική δίκαιη μετάβαση, καθώς και την πράσινη και τη γαλάζια ανάπτυξη.