Door Kristýna Bulvasová

In de huidige onzekere wereld waarin oude overtuigingen afbrokkelen en voorheen gedeelde waarden ons niet langer verenigen maar verdelen, moeten jongeren de kans krijgen zich op een zinvolle manier in te zetten om de vele dringende problemen aan te pakken die zich maar blijven opstapelen. De discussies tijdens YEYS 2025 lieten duidelijk zien dat er niet één typisch “jongerenthema” is en dat jongeren zich terecht zorgen maken over veel verschillende problemen – variërend van het bestrijden van corruptie en het bevorderen van gelijkheid tot het aanpakken van klimaatverandering, zo schrijft de Tsjechische student en YEYS-deelnemer Kristýna Bulvasová.

Hoe vaak heb ik als jonge Gen Z-persoon niet horen zeggen “jouw generatie staat voor ongekende problemen” of “jullie moeten leiderschap tonen om de huidige uitdagingen te helpen oplossen”.  Er staat veel op het spel en we staan voor grote uitdagingen: een ongekende democratische terugval, de polarisatie van onze samenlevingen over zaken die voorheen “gedeelde waarden” waren, de destabilisatie van aloude overtuigingen en systemen, en een toenemende onzekerheid.

Er worden niet alleen hoge verwachtingen gesteld aan jongeren, maar ook aan maatschappelijke organisaties, die met heel weinig middelen een cruciale rol spelen in het begeleiden van de waarden van jongeren, en aan onderwijssystemen Formeel onderwijs moet jongeren kunnen uitrusten met de vaardigheden en instrumenten die ze nodig hebben om de probleemoplossers en leiders van vandaag en morgen te worden. Ik ben bang dat veel onderwijssystemen te star zijn om de 21e eeuw aan te kunnen. Scholen bieden geen onderwijs over klimaatverandering of over brede gezondheidskwesties – of het nu gaat om geestelijke of reproductieve gezondheid. Ze beschikken ook niet over state-of-the-art technologie en zijn slecht toegankelijk voor kwetsbare groepen.

Zelfs de vraag wie als kwetsbaar wordt beschouwd, is gepolitiseerd – of erger nog, geïnstrumentaliseerd – waardoor de druk op degenen die het zich het minst kunnen veroorloven en die niet achter mogen blijven, nog verder toeneemt.

Onze samenlevingen zijn het niet langer eens over wat kwetsbaarheid betekent of hoe het te herkennen: ik heb dit aan den lijve ondervonden toen ik een workshop gaf op een school in de buurt van de Tsjechisch-Slowaakse grens, waar ik sprak over de loonkloof tussen mannen en vrouwen en andere ongelijkheden tussen mannen en vrouwen. De leerlingen en leerkrachten reageerden vol ongeloof en ontkenden gewoon dat er in onze samenleving ongelijkheden bestaan. Dit doet me geloven dat we meer moeten discussiëren en capaciteit moeten opbouwen op het gebied van kwetsbaarheden en ongelijkheid, ongeacht de leeftijdsgroep.

Gelijke toegang tot onderwijs en kansen voor jongeren – inclusief kansarme vrouwen en meisjes, mensen met een handicap en jongeren met een migratieachtergrond – blijft een wensdroom. Als het ons gezamenlijke doel is om jongeren een sterke basis te bieden om hun potentieel en dromen waar te maken, moeten we nu actie ondernemen. Het is niet eenvoudig om een oplossing voor te stellen, maar het versterken van de banden van de EU-lidstaten met maatschappelijke organisaties – vooral die in het informele onderwijs – zou kunnen helpen om kloven te dichten nadat is vastgesteld welke gebieden het meest kwetsbaar zijn. De bijscholing van leerkrachten en alle jeugdwerkers die helpen om gemeenschappen op te bouwen zou vervolgens een kader kunnen bieden voor gerichte en systematische oplossingen.

Het maatschappelijk middenveld heeft de rol op zich genomen om actieve burgerparticipatie aan te moedigen, maar de betrokkenheid van jongeren bij de besluitvorming en het democratisch bestuur blijft laag. Er gaapt een duidelijke kloof tussen de aspiraties van jongeren en de ruimtes en mogelijkheden om ze te verwezenlijken. Verkiezingen alleen leveren niet de gewenste resultaten op, want in sommige landen blijft het bestrijden van politieke culturen en desinformatie een uitdaging. Niet gaan stemmen betekent echter niet dat je geen mening hebt of dat er geen problemen zijn die je zou willen aanpakken. Om actief burgerschap aan te moedigen, moeten jongeren niet alleen positieve ervaringen opdoen met democratische actie, maar moeten er ook tastbare resultaten zijn en mag er niet louter aan "youthwashing", symbolische acties of cherrypicking worden gedaan. Ik heb nog steeds de hoop dat de EU-lidstaten hiervoor ruimtes kunnen creëren en misschien een punt kunnen bereiken waarop jongeren niet meer hoeven te wachten totdat ze de kans krijgen om zich op een zinvolle manier in te zetten en mee te creëren. Maar dit mag niet pas gebeuren over drie, vijf of tien jaar. Er moet nu iets veranderen, om te voorkomen dat de maatschappelijke kloof nog groter wordt.

Tijdens YEYS 2025 had ik het genoegen om deel te nemen aan het opstellen van een aanbeveling over het thema klimaatverandering, omdat ik persoonlijk geloof dat de drievoudige planetaire crisis een van de grootste uitdagingen voor de mensheid is. De ontwikkeling van een coherente klimaatveranderingsstrategie voor de EU was een van de vijf YEYS-aanbevelingen, naast corruptiebestrijding door transparantie en jongerenparticipatie, actief burgerschap, gelijkheid en het idee dat “jongeren moeten kunnen meepraten”. Aangezien het op de lijst van meest gedeelde aanbevelingen staat, is het duidelijk dat jonge YEYS-ers dit als een cruciale uitdaging zien die moet worden aangepakt. Dit weerspiegelt echter de kijk van een reeds behoorlijk mondige groep jongeren en kan niet als representatief voor alle EU-lidstaten worden beschouwd. Sommigen dachten misschien dat deze specifieke aanbeveling het belangrijkst zou zijn voor de deelnemers van YEYS 2025, maar toch kwam ze bij de eindstemming als laatste uit de bus. Laat dit ons eraan herinneren dat er niet één onderwerp is dat bij uitstek een “jongerenthema” kan worden genoemd. Jongeren zijn terecht bezorgd over alle actuele kwesties, en de jongerenagenda is van nature breed en intersectioneel.

Sommige jongeren erkennen het belang van milieubescherming en duurzaamheid, terwijl andere het zich niet kunnen veroorloven hier prioriteit aan te geven omdat ze al moeite hebben om in hun basisbehoeften te voorzien. Ik heb de drievoudige planetaire crisis een van de grootste uitdagingen voor de mensheid genoemd, maar als we bedenken dat alle grote problemen tegelijk moeten worden aangepakt om doeltreffend te zijn, verandert het plaatje. De huidige geopolitieke context en het streven van de EU naar mondiale concurrentiekracht leiden de aandacht af en vertragen de transitieprocessen. Maar uiteindelijk hebben noch wij, noch toekomstige generaties een planeet B waarop we deze problemen kunnen oplossen, en we kunnen het ons niet langer veroorloven om de planetaire grenzen te overschrijden.

Om terug te komen op de hoge inzet: jongeren in al hun diversiteit moeten nog steeds het “jong zijn” kunnen omarmen met alle privileges, uitdagingen en mooie dingen die daarbij horen. Een recent VN-rapport toont echter aan dat de levensvreugde en het geluksgevoel onder jongvolwassenen de afgelopen tien jaar duidelijk is afgenomen. Zelfs met de ernstige uitdagingen waarmee we worden geconfronteerd, ben ik ervan overtuigd dat als we jongeren kunnen inspireren door de tastbare resultaten van hun acties te laten zien, we een goede kans maken om dringende problemen aan te pakken en de kwaliteit van leven voor iedereen te verbeteren.

Kristýna Bulvasová is lid van het Europees jongerennetwerk voor duurzame ontwikkeling. Ze was jongerenafgevaardigde bij het Congres van Lokale en Regionale Overheden van de Raad van Europa en Tsjechisch jongerenafgevaardigde bij de VN. Als voormalig woordvoerder van het Tsjechisch-Duitse Jeugdforum is ze nog steeds actief betrokken bij het versterken van de Tsjechisch-Duitse samenwerking. Kristýna is een jongerenactiviste die zich richt op toekomstgericht onderwijs en duurzaamheid. Momenteel leidt ze de Tsjechische ngo MOB - Young Citizens terwijl ze haar studies aan de Karelsuniversiteit in Praag en de Universiteit van Regensburg afrondt. Kristýna nam niet alleen actief deel aan YEYS, maar sprak ook op de EESC-week van het maatschappelijk middenveld tijdens de sessie over Prognoses voor inclusieve rechtvaardige transitie en groene/blauwe groei.