Γεφύρωση των διαφορών: Πώς μπορεί η κοινωνία των πολιτών να καταπολεμήσει την επιβλαβή πόλωση;

Σε μια εποχή κατά την οποία οι κοινωνίες μας αντιμετωπίζουν εντεινόμενη πόλωση και φθίνουσα εμπιστοσύνη στους δημοκρατικούς θεσμούς, η κοινωνία των πολιτών πρέπει να αρθεί στο ύψος της πρόκλησης. Η πόλωση, από μόνη της, δεν είναι πάντα αρνητική· ο δημοκρατικός διάλογος ευδοκιμεί χάρη στην έκφραση διαφορετικών απόψεων. Ωστόσο, όταν η πόλωση οδηγεί σε εχθρότητα, παραπληροφόρηση και διχόνοια, απειλεί τα ίδια τα θεμέλια των δημοκρατιών μας.

Κατά τη διάρκεια της φετινής Εβδομάδας της Κοινωνίας των Πολιτών, είδαμε αξιοσημείωτα παραδείγματα πρωτοβουλιών που αποσκοπούν στην καταπολέμηση της επιβλαβούς πόλωσης. Το Βραβείο της κοινωνίας των πολιτών της ΕΟΚΕ έχει αναδείξει οργανώσεις που ασχολούνται με τον γραμματισμό στα μέσα επικοινωνίας, την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης και την προώθηση του διαλόγου μεταξύ των γενεών. Τέτοια είδη έργων πρέπει να υποστηρίξουμε αν θέλουμε να οικοδομήσουμε ανθεκτικές και συνεκτικές κοινωνίες.

Σε ολόκληρη την Ευρώπη, παρατηρούμε αυξανόμενο κοινωνικό κατακερματισμό. Οι προκλήσεις είναι πολλές: οικονομικές ανισότητες, κοινωνικός αποκλεισμός, ψηφιακή παραπληροφόρηση και πολιτικός εξτρεμισμός. Η πρόσφατη άνοδος λαϊκιστικών κινημάτων σε ολόκληρη την Ευρώπη, η συρρίκνωση της πολυφωνίας των μέσων ενημέρωσης και η μείωση της εμπιστοσύνης στους θεσμούς καταδεικνύουν τον τρόπο με τον οποίο η πόλωση τροφοδοτεί τη δυσαρέσκεια. Οι τάσεις αυτές αποδυναμώνουν τις δημοκρατικές δομές και διαβρώνουν την κοινωνική συνοχή. Σε τέτοιους καιρούς, η κοινωνία των πολιτών δεν είναι απλώς ένας συμμετέχων στη δημοκρατική διαδικασία, αλλά ο θεματοφύλακας της ανθεκτικότητάς της.

Οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών βρίσκονται εδώ και καιρό στην πρώτη γραμμή της υπεράσπισης των δημοκρατικών αξιών. Ενεργούν ως διαμεσολαβητές, φέρνουν ποικίλες απόψεις στο τραπέζι των συζητήσεων, καταπολεμούν την παραπληροφόρηση και προωθούν στοιχειοθετημένες δημόσιες συζητήσεις. Παρέχουν βήμα σε όσους αισθάνονται ότι δεν ακούγεται η φωνή και προκρίνουν πολιτικές χωρίς αποκλεισμούς που γεφυρώνουν τις διαφορές αντί να τις βαθαίνουν. Μέσω συμμετοχής των πολιτών στα κοινά, τεκμηριωμένων συζητήσεων και πρωτοβουλιών που προωθούν την ανεκτικότητα, η κοινωνία των πολιτών καταπολεμά ενεργά τις δυνάμεις του διχασμού.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ακράδαντα ότι η ενίσχυση της συμμετοχής και του διαλόγου είναι ο μόνος τρόπος για να σημειωθεί πρόοδος. Αυτό το βλέπουμε κάθε μέρα στο έργο μας —τα μέλη μας, τα οποία εκπροσωπούν εργοδότες, συνδικαλιστικές οργανώσεις και ΜΚΟ, παίρνουν μέρος σε ζωηρές συζητήσεις, πάντα όμως με στόχο την εξεύρεση κοινού τόπου. Η δύναμή μας έγκειται στη συναίνεση, και αυτό είναι το μοντέλο που πρέπει να επεκταθεί σε όλη την Ευρώπη.

Η κοινωνία των πολιτών πρέπει να ενισχυθεί ώστε να διαδραματίσει πλήρως τον ρόλο της στην αντιμετώπιση της πόλωσης. Τούτο σημαίνει διασφάλιση της πρόσβασής της σε χρηματοδότηση, προστασία της ικανότητάς της να λειτουργεί ελεύθερα και προώθηση ενός περιβάλλοντος όπου η συμβολή της στον δημοκρατικό βίο αναγνωρίζεται και εκτιμάται. Οι συμμετοχικοί μηχανισμοί, είτε μέσω διαβουλεύσεων με τους πολίτες, είτε μέσω πρωτοβουλιών βάσης, είτε μέσω εργαλείων διαβουλευτικής δημοκρατίας, πρέπει να ενισχυθούν ώστε να διασφαλιστεί ότι οι πολίτες αισθάνονται ότι συμμετέχουν στη λήψη αποφάσεων.

Το μέλλον της Ευρώπης εξαρτάται από το αν οι πολίτες της έχουν την αίσθηση ότι εκπροσωπούνται, συμμετέχουν και εισακούονται. Η κοινωνία των πολιτών δεν αποτελεί συμπλήρωμα της δημοκρατίας, αλλά τη ραχοκοκαλιά της. Καθώς διανύουμε μια εποχή διχόνοιας, πρέπει να την εξοπλίσουμε με τα εργαλεία, την αναγνώριση και τον χώρο που της χρειάζεται για να συνεχίσει να διαφυλάσσει τις δημοκρατικές μας αξίες. Με την καλλιέργεια του διαλόγου, την προώθηση της κοινωνικής ένταξης και την καταπολέμηση του εξτρεμισμού, η κοινωνία των πολιτών μπορεί να αποτελέσει τη δύναμη που θα μετατρέψει την πόλωση από πηγή συγκρούσεων σε κινητήρια δύναμη εποικοδομητικού διαλόγου και κοινωνικής προόδου.

Ας συνεργαστούμε για να διασφαλίσουμε ότι η διχόνοια δεν θα καθορίσει το μέλλον μας. Αντ’ αυτού, ας οικοδομήσουμε μια Ευρώπη όπου η πολυμορφία των απόψεων ενισχύει την ενότητά μας, όπου η συμμετοχή αποκαθιστά την εμπιστοσύνη και όπου η κοινωνία των πολιτών πρωτοστατεί στη γεφύρωση των διαφορών.

Oliver Röpke

Πρόεδρος της ΕΟΚΕ