Europejska inicjatywa obywatelska okazała się skutecznym narzędziem zwiększania udziału obywateli w życiu politycznym UE. Należy ją jednak wzmocnić, aby przeciwdziałać ryzyku oddzielenia instytucji UE od zwykłych Europejczyków.

Europejska inicjatywa obywatelska (EIO) to unijny mechanizm uczestnictwa mający na celu wzmocnienie demokracji bezpośredniej poprzez umożliwienie co najmniej milionowi obywateli UE (z określoną minimalną liczbą obywateli z co najmniej siedmiu państw członkowskich) zwrócenia się do Komisji Europejskiej o zaproponowanie aktu prawnego w dziedzinie, w której państwa członkowskie przekazały uprawnienia na szczebel UE.

Od 2012 r., kiedy to uruchomiono EIO, Komisja Europejska zarejestrowała 119 inicjatyw, a ich organizatorzy zebrali ok. 20 mln podpisów. Do tej pory 11 inicjatyw zostało zatwierdzonych jako udane, a 10 z nich otrzymało już odpowiedź Komisji.

Dzień Europejskiej Inicjatywy Obywatelskiej, organizowany co roku przez Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny (EKES), jest ważnym forum i platformą, na której zarejestrowani i przyszli organizatorzy EIO i zainteresowane strony mogą wymieniać się informacjami i doświadczeniami oraz przedstawiać opinii publicznej swoje EIO i działania.

W tym roku Dzień Europejskiej Inicjatywy Obywatelskiej obchodzono 18 marca w ramach Tygodnia Społeczeństwa Obywatelskiego.

UE powinna podjąć dalsze kroki w kierunku demokracji uczestniczącej, aby uzupełnić jej formę przedstawicielską. Europejska inicjatywa obywatelska (EIO) jest pierwszym narzędziem demokracji uczestniczącej na szczeblu ponadnarodowym – powiedział wiceprzewodniczący EKES-u ds. komunikacji Laurenţiu Plosceanu.

Według Europejskiej Rzecznik Praw Obywatelskich Teresy Anjinho europejska inicjatywa obywatelska jest potężnym środkiem, ale nie spożytkowano jej potencjału. Musimy poprawić komunikację na temat jej celów i funkcji. Należy zintensyfikować kampanie uświadamiające, aby obywatele wiedzieli, co można, a czego nie można osiągnąć za pomocą EIO, oraz aby podejmowali działania. Zachowanie EIO jako istotnego środka wymaga przejrzystości, uczciwości i komunikacji. Jeśli poniesiemy porażkę, zawiedziemy również zaufanie do tego narzędzia, a także do przyszłości naszej Unii – powiedziała Teresa Anjinho.

Podczas Dnia EIO przedstawiono dziewięć europejskich inicjatyw obywatelskich, w tym inicjatywy dotyczące dostępu do wody, bezpieczeństwa żywnościowego, aborcji, praw osób LGBTQ+, ochrony istniejących budynków przed wyburzeniem, ochrony dziedzictwa gier wideo, nowego modelu redukcji emisji poprzez inicjatywę Air-Quotas oraz nowych standardów zdrowotnych dotyczących wykorzystania psychodelików do celów medycznych.

W odpowiedzi na apele o zapewnienie finansowania inicjatyw EIO Adriana Mungiu, szefowa zespołu ds. EIO w Sekretariacie Generalnym Komisji, wezwała aktywistów, aby nie czekali na nowe i dość odległe rozwiązania budżetowe poświęcone wyłącznie EIO. Zamiast tego powinni oni w większym stopniu wykorzystywać środki dostępne w obecnym budżecie UE, w tym w rozdziałach dotyczących udziału obywateli. (at)