Het Europees burgerinitiatief (EBI) is een doeltreffend instrument gebleken voor het vergroten van de burgerparticipatie in het politieke leven van de EU. Het moet echter worden versterkt om te voorkomen dat de afstand tussen de EU-instellingen en de burger groter wordt.

Het Europees burgerinitiatief (EBI) is een participatiemechanisme van de EU dat bedoeld is om de directe democratie te versterken. EU-burgers kunnen de Commissie verzoeken wetgeving voor te stellen op een gebied waarop de lidstaten bevoegdheden hebben overgedragen aan het EU-niveau. Daarvoor moeten ten minste één miljoen handtekeningen worden verzameld (van burgers uit ten minste zeven lidstaten; binnen elk van die 7 landen is ook een minimumaantal handtekeningen vereist).

Het EBI ging van start in 2012. Sindsdien heeft de Europese Commissie 119 initiatieven geregistreerd en hebben de organisatoren daarvan ongeveer 20 miljoen handtekeningen verzameld. Tot nu toe hebben elf initiatieven de vereiste drempels bereikt, waarvan er tien al een reactie van de Commissie hebben ontvangen.

De EBI-dag, die elk jaar door het Europees Economisch en Sociaal Comité (EESC) wordt gehouden, is een belangrijk forum waar organisatoren en belanghebbenden van geregistreerde en toekomstige burgerinitiatieven informatie en ervaringen kunnen uitwisselen en hun EBI en activiteiten aan het publiek kunnen presenteren.

Dit jaar werd de EBI-dag op 18 maart gehouden in het kader van de Week van het maatschappelijk middenveld.

“De EU moet verdere stappen zetten in de richting van een participerende democratie als aanvulling op de representatieve democratie. Het Europees burgerinitiatief (EBI) is het allereerste instrument voor participerende democratie op transnationaal niveau”, aldus Laurenţiu Plosceanu, EESC-vicevoorzitter voor communicatie.

De Europese Ombudsman, Teresa Anjinho, noemt het EBI een krachtig instrument dat zijn potentieel evenwel nog niet volledig waarmaakt. “We moeten beter communiceren over de doelstellingen en functies van het EBI-instrument. Mensen moeten goed weten wat de mogelijkheden en beperkingen van het EBI zijn, zodat ze op basis daarvan actie ondernemen. Alleen door transparantie, eerlijkheid en communicatie kan het EBI een verschil blijven maken. Zo niet, dan loopt het vertrouwen in dit instrument en in de toekomst van onze Unie averij op,” aldus mevrouw Anjinho.

Tijdens de EBI-dag werden negen EBI-initiatieven gepresenteerd, onder meer met betrekking tot toegang tot water, voedselzekerheid, abortus, LGBTQ+-rechten, bescherming van bestaande gebouwen tegen sloop, bescherming van videogame-erfgoed, een nieuw model van emissiereductie via luchtquota, en nieuwe gezondheidsnormen voor het medische gebruik van psychedelica.

In reactie op oproepen om financiering voor EBI-initiatieven veilig te stellen drong Adriana Mungiu, hoofd van het EBI-team bij het secretariaat-generaal van de Europese Commissie, er bij campagnevoerders op aan niet te wachten op nieuwe, specifieke EBI-budgetten, die er niet zo snel zullen komen. In plaats daarvan zouden ze meer gebruik moeten maken van de middelen die in de huidige EU-begroting beschikbaar zijn, onder andere in de hoofdstukken in verband met “burgerparticipatie”. (at)