Sztandarowa Nagroda EKES-u dla Społeczeństwa Obywatelskiego została dotychczas przyznana 15 razy. Nagrodą tą wyróżniane są projekty oparte na szczególnie kreatywnym i nowatorskim podejściu do kwestii mających duże znaczenie dla UE.

Projekt może zgłosić dowolna organizacja społeczeństwa obywatelskiego oficjalnie zarejestrowana w Unii Europejskiej, działająca na szczeblu lokalnym, regionalnym, krajowym lub europejskim. O nagrodę mogą również ubiegać się osoby fizyczne mieszkające w UE, a także przedsiębiorstwa zarejestrowane lub działające w UE, pod warunkiem że ich projekty są zdecydowanie nienastawione na zysk.

Wszystkie kwalifikujące się inicjatywy i projekty muszą być podejmowane w UE. Warunkiem jest, by zostały już zrealizowane lub przynajmniej rozpoczęte przed upływem terminu składania zgłoszeń.

Celem nagrody jest uświadomienie obywatelom wybitnego wkładu społeczeństwa obywatelskiego w kreowanie tożsamości europejskiej i europejskiego obywatelstwa oraz w krzewienie wspólnych wartości wspierających integrację europejską.

Co roku wybierany jest inny temat. W 2023 r. projekty dotyczyły przede wszystkim zdrowia psychicznego. W 2022 r. EKES wyjątkowo przyznał nagrodę w dwóch kategoriach tematycznych: młodzież i Ukraina. W 2021 r. nagrodą uhonorowano projekty w dziedzinie klimatu sprzyjające sprawiedliwej transformacji. W 2020 r. EKES jednorazowo zastąpił Nagrodę dla Społeczeństwa Obywatelskiego Nagrodą za Solidarność Obywatelską poświęconą walce z pandemią COVID-19. Inne tematy poprzednich edycji obejmowały równouprawnienie płci, wzmocnienie pozycji kobiet, tożsamość europejską, dziedzictwo kulturowe oraz migrację.

W październiku 2024 r. EKES ogłosił 15. Nagrodę dla Społeczeństwa Obywatelskiego za pokonywanie szkodliwej polaryzacji społeczeństwa europejskiego.

Kwestia polaryzacji jest pilniejsza niż kiedykolwiek wcześniej. W wyniku wielu kryzysów, których doświadczyliśmy w tym samym czasie – w tym pandemii COVID-19, wojny Rosji w Ukrainie oraz powszechnego braku stabilności społecznej i gospodarczej – wzrosła nieufność do instytucji i organów publicznych, co prowadzi do szkodliwej polaryzacji.

Społeczeństwo obywatelskie odgrywa pierwszoplanową rolę w pokonywaniu tego braku zaufania, monitorowaniu ognisk polaryzacji w internecie i poza nim, wzmacnianiu spójności społecznej oraz kultywowaniu ideałów demokratycznych. Wespół z organami publicznymi może ono pomagać w ochronie demokracji liberalnej przed tendencjami autorytarnymi.

Dlatego też EKES postanowił przyznać ostatnią Nagrodę dla Społeczeństwa Obywatelskiego za skuteczne inicjatywy nienastawione na zysk, w których wprowadza się środki na rzecz zapobiegania, wczesnego ostrzegania i (w razie potrzeby) deeskalacji. Zapewniają one poszanowanie wartości demokratycznych, a także zapobiegają szkodliwej polaryzacji oraz aktom przemocy z powodu jednostronnej narracji.