Door de groep Werknemers van het EESC

Het EESC staat vierkant achter het streven van de Commissie naar waardig werk, maar vreest dat er vanwege hiaten in de huidige voorstellen geen optimaal resultaat zal worden bereikt.

Dwangarbeid is voor veel Europeanen misschien een ver-van-mijn-bed-show, maar in werkelijkheid bevindt het probleem zich veel dichter bij huis dan het lijkt. Veel dagelijkse spullen — van kleding tot smartphones — blijken materialen te bevatten die zijn vervaardigd met behulp van dwangarbeid.
Dankzij inspanningen om moderne slavernij te beteugelen en te voorkomen is het aantal mensen dat onderworpen is aan dwangarbeid gestaag afgenomen. Maar in 2016 is deze trend gekeerd.

Volgens schattingen van de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO) bedroeg het aantal dwangarbeiders in 2021 maar liefst 28 miljoen, 10 miljoen meer dan in 2016.  Het aantal kinderen tussen 5 en 17 jaar dat kinderarbeid verricht, is in dezelfde periode met meer dan 8 miljoen gestegen tot in totaal 160 miljoen.

De pogingen van de Europese Unie om via haar handelsbeleid een vuist te maken tegen moderne slavernij in het buitenland hebben vruchten afgeworpen. Eerder dit jaar verklaarde de IAO Oezbekistan vrij van kinder- en dwangarbeid nadat de EU, de VS, Duitsland, Zwitserland en de IAO zich hiervoor samen sterk hadden gemaakt.

Onlangs nog heeft de EU getracht haar instrumentarium om wanpraktijken op het gebied van arbeidsverhoudingen in derde landen aan te pakken, uit te breiden. In februari heeft de Commissie een mededeling over waardig werk wereldwijd uitgebracht, waarin Europa zich wederom opwerpt als voorvechter van fatsoenlijk werk, zowel binnen haar eigen grenzen als daarbuiten. In deze mededeling geeft de Commissie ook aan op welke specifieke terreinen zij met bestaande en toekomstige instrumenten ten strijde wil trekken. In het voorstel voor een richtlijn over passende zorgvuldigheid in het bedrijfsleven op het gebied van duurzaamheid krijgen grote bedrijven de plicht opgelegd om negatieve gevolgen van hun activiteiten voor het milieu en de mensenrechten tegen te gaan. Daarnaast heeft voorzitter Von der Leyen in haar toespraak over de Staat van de Unie een voorstel aangekondigd om met dwangarbeid vervaardigde producten te verbieden op de EU-markt.

Het EESC blijft de inspanningen van de Commissie ten behoeve van waardig werk krachtig steunen. De vrees bestaat echter dat er met de huidige voorstellen geen optimaal resultaat zal worden bereikt omdat ze niet waterdicht zijn. Veel kleine en middelgrote ondernemingen zullen het minimumaantal werknemers of de minimale netto-omzet niet halen, zodat de wetgeving niet op hen van toepassing is. Het gebruik van vage terminologie in de richtlijn brengt de werkzaamheid ervan in gevaar en vergt nadere toelichting. Als de structuren voor sociale dialoog niet geformaliseerd worden, dreigt de stem van werknemers als belangrijk instrument in het toezichtproces niet te worden gehoord. Het streven van Europa naar betere arbeidsnormen wereldwijd is onmiskenbaar nobel, maar het valt nog te bezien of de voorstellen naar behoren in praktijk kunnen worden gebracht. (lc)