EKES info: Według danych Komisji Europejskiej co roku 15% Europejek i Europejczyków pada ofiarą przestępstwa. Ofiary nie mają dostępu do informacji, wsparcia i ochrony. Co EKES proponuje, jeśli chodzi o ustanowienia norm minimalnych w zakresie praw, wsparcia i ochrony ofiar przestępstw?

Dovilė Juodkaitė: Proponowana przez Komisję Europejską rewizja dyrektywy o prawach ofiar ma na celu zwiększenie praw ofiar, a także wsparcia dla nich i ich ochrony w całej UE. Skupia się na najważniejszych prawach, które mają kolosalne znaczenie dla ochrony praw ofiar w całym procesie sądowym: dostępie do informacji, zindywidualizowanym wsparciu, prawach procesowych i odszkodowaniu. Komitet popiera wniosek i koncentruje się na konkretnych przepisach mających na celu poprawę.

Chociaż nie powinno być hierarchii ofiar i rodzajów przestępstw, to niektóre ofiary mogą wymagać dodatkowego wsparcia. EKES pochwala zmiany przepisów mające na celu poprawę indywidualnej oceny ofiar i popiera konkretne środki dla bezbronnych ofiar, w tym dzieci i osób z niepełnosprawnościami.

Z powodu różnic między państwami członkowskimi występuje z propozycją, by Komisja sporządziła szczegółowe wytyczne dotyczące ocen w trosce o jasność co do obowiązków właściwych organów, oraz podkreśla większe zobowiązania do szkolenia specjalistów w zakresie praw ofiar i do udostępniania informacji. Ubolewa, że w wykazie przestępstw i niebezpiecznych zachowań ujęto problemy ze zdrowiem psychicznym, które muszą zostać uwzględnione podczas oszacowywania ryzyka stwarzanego przez sprawcę, i domaga się usunięcia tej wzmianki. Należy uwzględnić wyłącznie czynniki związane z niebezpieczeństwem stwarzanym przez daną osobę, tak by przerwać dyskryminację ze względu na stan zdrowia psychicznego.

W dyrektywie podkreślono prawo ofiar do niezależnego zaskarżania decyzji podjętych w toku postępowania sądowego, co ma zasadnicze znaczenie dla aktywnego udziału w postępowaniach wymiaru sprawiedliwości. EKES apeluje, by ofiary niezwłocznie informowano o przysługującym im prawie do środków odwoławczych, a także by mogły przyspieszać zastosowanie tych środków. Popiera przyspieszenie dostępu do odszkodowania dzięki wypłaceniu przez państwo z góry odszkodowania zgodnie z jego zasądzeniem i odzyskania tej sumy w późniejszym terminie od sprawcy.

Wdrożenie dyrektywy ma zasadnicze znaczenie dla spójnej ochrony praw ofiar w całej Unii. Komitet wzywa państwa członkowskie do przeznaczenia wystarczających środków finansowych na transpozycję i wdrożenie dyrektywy i podkreśla rolę Komisji w zwiększeniu funduszy UE i wspomożeniu państw w opracowywaniu wspólnych standardów i formatów sprawozdawczości w celu gromadzenia danych. Proponuje prowadzenie badań i ankiet na temat ofiar zgodnie z jednolitą metodyką oraz zaangażowanie służb udzielających wsparcia ofiarom i organizacji społeczeństwa obywatelskiego w opracowywanie norm i formatów.  Ciągłość prac platformy praw ofiar, która powstała w ramach Strategii UE w zakresie praw ofiar na lata 2020–2025, jest istotna dla ukierunkowania i wspierania państw członkowskich w transpozycji i wdrażaniu dyrektywy. Dlatego też Komitet zwraca się do Komisji o przyjęcie strategii na kolejny okres, a do państw członkowskich – o przyjęcie krajowych strategii lub programów na rzecz praw ofiar oraz o usprawnienie koordynacji i współpracy w sprawach transgranicznych.

Rewizja dyrektywy jest krokiem we właściwym kierunku. Pokazując dziedziny, w których można wprowadzić usprawnienia, EKES postuluje, by Komisja i państwa członkowskie zapewniły wszystkim ofiarom sprawiedliwość za pomocą tej rewizji.