Światowy kryzys cen żywności nasilił się w wyniku wojny w Ukrainie, jednak w istocie wynika on też z bardziej strukturalnych i systemowych problemów występujących na rynku towarowym, które powodują głód i zagrażają egzystencji ludzi w wielu krajach – podkreślił EKES w opinii z inicjatywy własnej przyjętej 14 grudnia.

Kryzys cen żywności, podsycany przez konflikt, wstrząsy klimatyczne i COVID-19, zaostrza się, gdyż wojna w Ukrainie podbija koszty żywności, paliwa i nawozów. Wskaźnik cen żywności osiągnął w 2022 r. rekordowy poziom wobec rosnącego na całym świecie braku bezpieczeństwa żywnościowego.

Zakres i skalę obecnej zmienności cen można jednak tylko częściowo wyjaśnić fundamentalnymi cechami rynku. Jedną z podstawowych wad jest nieprzejrzysty i dysfunkcyjny charakter rynków zbóż.

Nie baw się jedzeniem – mawiała moja babcia. Jednak dziś wielu ludzi zapomina o prawdziwej wartości żywności i czyni ją przedmiotem gry hazardowej – powiedział sprawozdawca opinii Peter Schmidt, przewodniczący Sekcji Rolnictwa, Rozwoju Wsi i Środowiska Naturalnego EKES-u. Pokazujemy wyraźnie, że współczesny rynek towarowy nie przyczynia się do zrównoważonego rozwoju, do realizowania ambitnych celów klimatycznych ani sprawiedliwej transformacji. Przeciwnie, osłabia wysiłki podejmowane po to, by wyeliminować głód oraz wspierać sprawiedliwe dochody i uczciwe ceny.

EKES w opinii podkreśla, że fizyczny obrót zbożem na świecie jest wysoce skoncentrowany. Według szacunków cztery przedsiębiorstwa kontrolują 70–90% globalnego handlu tym produktem. Podczas gdy wzrost cen żywności zagraża bezpieczeństwu żywnościowemu na całym świecie, wielkie firmy handlowe czerpią z tego zyski. Rzecz nie do przyjęcia! – zaznaczył sprawozdawca.

EKES wzywa państwa członkowskie i instytucje UE, aby podjęły niezbędne kroki w celu ograniczenia nadmiernej spekulacji towarami, zdając sobie jednocześnie sprawę, że rynki towarowych instrumentów pochodnych zapewniają producentom i użytkownikom produktów żywnościowych kluczowe usługi, takie jak zarządzanie ryzykiem i ustalanie cen. Dlatego Komitet zaleca:

• uregulowanie rynku terminowego instrumentów pochodnych opartych na żywności, jak miało to miejsce do końca ubiegłego stulecia,
• uregulowanie indeksów towarowych i indeksów opartych na żywności, w szczególności poprzez uregulowanie i zakazanie funduszy indeksów towarowych oraz powielania takich indeksów za pośrednictwem swapów i produktów giełdowych,
• przeciwdziałanie finansjalizacji sektora żywności, np. dzięki wprowadzeniu opodatkowania nieoczekiwanych nadwyżek zysków oraz podatku od spekulacji żywnością, tak aby rozbić oligopole na wszystkich szczeblach międzynarodowego łańcucha handlu żywnością,
• zwiększenie przejrzystości rynku poprzez poprawę sprawozdawczości w zakresie ochrony środowiska, polityki społecznej i ładu korporacyjnego oraz ulepszenie ujawniania informacji niefinansowych podmiotów zaangażowanych w spekulacje. (ks)