Η Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες (UNHCR) είναι έτοιμη να στηρίξει τους Σύρους που εκτιμούν ότι είναι ασφαλές να επιστρέψουν στην πατρίδα τους. Για όλους τους υπόλοιπους, όμως, αντιτάσσεται στις αναγκαστικές επιστροφές σε μια χώρα που χαρακτηρίζεται από πολιτική αβεβαιότητα και βρίσκεται αντιμέτωπη με μια από τις χειρότερες ανθρωπιστικές κρίσεις παγκοσμίως, όπου σχεδόν το 90 % του πληθυσμού ζει κάτω από το όριο της φτώχειας, επισημαίνει ο εκπρόσωπος της UNHCR Jean-Nicolas Beuze.

Από τον Jean-Nicolas Beuze

Καθώς το πολιτικό τοπίο στη Συρία μεταβάλλεται ραγδαία μετά την πτώση του προέδρου Bashar al-Assad, η συζήτηση σχετικά με τον μεγαλύτερο προσφυγικό πληθυσμό στον κόσμο αποτελεί φλέγον ζήτημα σε ολόκληρη την Ευρώπη.

Όλο και περισσότερες χώρες της ΕΕ «παγώνουν» τις αποφάσεις σχετικά με τις αιτήσεις ασύλου Σύρων προσφύγων, ενώ ορισμένες εξ αυτών ανακοινώνουν πρωτοβουλίες που περιλαμβάνουν ναυλωμένες πτήσεις και οικονομικά κίνητρα ή «πριμ επιστροφής» για να ενθαρρύνουν τους πρόσφυγες να επιστρέψουν στην πατρίδα τους. Άλλες χώρες φέρονται ακόμη και να σχεδιάζουν να απελάσουν Σύρους που βρίσκονται επί του παρόντος στο έδαφός τους, ανεξάρτητα από το καθεστώς ασύλου τους.

Για τη λήψη τεκμηριωμένων αποφάσεων περί ασύλου, τα κράτη μέλη της ΕΕ οφείλουν να αξιολογήσουν κατά πόσον η Συρία είναι ασφαλής για την επιστροφή των Σύρων που διαμένουν επί του παρόντος στην Ευρώπη. Λόγω της ταχέως εξελισσόμενης κατάστασης επί τόπου, είναι αδύνατον να ληφθούν αυτή τη στιγμή οριστικές αποφάσεις σχετικά με την ασφάλεια. Το τοπίο της ασφάλειας στη Συρία παραμένει αβέβαιο, καθώς η χώρα αμφιταλαντεύεται μεταξύ της δυνατότητας ειρήνης και συμφιλίωσης και του κινδύνου περαιτέρω έξαρσης της βίας.

Εκατομμύρια Σύροι πρόσφυγες που ζουν εκτός χώρας προσπαθούν να καταλάβουν τι σημαίνει για το μέλλον τους η εξελισσόμενη κατάσταση στην πατρίδα τους. Αναρωτιούνται τα εξής: Θα είναι η Συρία ασφαλής για μένα; Τα δικαιώματά μου θα γίνονται σεβαστά; Για ορισμένους, η προοπτική της επιστροφής τους μπορεί να φαίνεται περισσότερο εφικτή, ενώ για άλλους παραμένουν σοβαρές ανησυχίες.

Τι επιφυλάσσει το μέλλον στη σημερινή Συρία σε όσους ανήκουν σε εθνοτικές ή θρησκευτικές μειονότητες, σε όσους πρεσβεύουν διαφορετικές πολιτικές απόψεις ή σε όσους αυτοπροσδιορίζονται ως μέλη της κοινότητας ΛΟΑΤΚΙ+; Η απάντηση παραμένει ασαφής.

Πρέπει, ωστόσο, να σεβαστούμε την κρίση εκείνων που αισθάνονται ότι είναι ασφαλές να επιστρέψουν και, ενδεχομένως, να τους υποστηρίξουμε για την επιστροφή και την επανένταξή τους στις κοινότητες καταγωγής τους. Για όλους τους υπόλοιπους, όμως, η UNHCR αντιτάσσεται στις αναγκαστικές επιστροφές λόγω της συνεχιζόμενης αστάθειας και της πολιτικής αβεβαιότητας που επικρατούν στη χώρα.

Ο αναγκαστικός επαναπατρισμός από την Ευρωπαϊκή Ένωση θα παραβίαζε τα δικαιώματα των Σύρων ως προσφύγων και θα τους εξέθετε σε κίνδυνο σοβαρής και ανεπανόρθωτης βλάβης κατά την επιστροφή τους.

Η συνεχιζόμενη ένοπλη βία σε διάφορες περιοχές της Συρίας, σε συνδυασμό με την επικρατούσα αβεβαιότητα σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο οι νέες αρχές θα ανταποκριθούν στις ανάγκες του πληθυσμού, ιδίως δε των ευάλωτων ομάδων, καθιστά για πολλούς Σύρους πρόωρο το ενδεχόμενο επιστροφής τους. Είναι σημαντικό να γίνει σεβαστή η κρίση τους επί του θέματος. Ως εκ τούτου, τα κράτη μέλη της ΕΕ, από κοινού με τις χώρες που γειτνιάζουν με τη Συρία και φιλοξενούν αφειδώς τους περισσότερους Σύρους πρόσφυγες επί μία δεκαετία και πλέον, πρέπει να συνεχίσουν να τηρούν τη δέσμευσή τους για την παροχή προστασίας στους Σύρους που βρίσκονται στο έδαφός τους.

Από τα 1,1 εκατομμύρια άτομα που εκτοπίστηκαν στο εσωτερικό της χώρας τους λόγω της κλιμάκωσης των εχθροπραξιών στα τέλη Νοεμβρίου, περίπου 627 000 παραμένουν πρόσφατα εκτοπισθέντα, εκ των οποίων το 75 % είναι γυναίκες και παιδιά.

Οι πρώιμες επιστροφές ενέχουν σημαντικούς κινδύνους, κυρίως λόγω της πυροδότησης ενός κύκλου εκτοπίσεων ―τόσο εντός όσο και εκτός των συνόρων της χώρας— που έχει τελικά ως αποτέλεσμα να βαθαίνει η κρίση.

Εκτός από τις μαζικές εκτοπίσεις, η Συρία βρίσκεται αντιμέτωπη με μια από τις χειρότερες ανθρωπιστικές κρίσεις παγκοσμίως. Μεγάλα τμήματα των συριακών υποδομών καταστράφηκαν κατά τη διάρκεια των συγκρούσεων, συμπεριλαμβανομένων νοσοκομείων, σχολείων και κατοικιών. Οι περισσότεροι πρόσφυγες δεν έχουν πλέον κατοικίες στις οποίες να μπορούν να επιστρέψουν. Πολλές περιοχές εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν ελλείψεις τροφίμων, καθαρού νερού και ιατρικής περίθαλψης. Η έλλειψη βασικών υπηρεσιών, οικονομικών ευκαιριών και συνθηκών ασφάλειας δυσκολεύει τους επιστρέφοντες να ξαναφτιάξουν τη ζωή τους κατά τρόπο βιώσιμο και αξιοπρεπή. Ένα πρωτόγνωρο ποσοστό ανερχόμενο στο 90 % του συριακού πληθυσμού ζει κάτω από το όριο της φτώχειας.

Κατά τις τελευταίες εβδομάδες, οι οικειοθελείς επιστροφές Σύρων από τον Λίβανο, την Τουρκία και την Ιορδανία έχουν αυξηθεί σημαντικά και ανέρχονται, σύμφωνα με προκαταρκτικές εκτιμήσεις, σε 125 000 ή σε περίπου 7 000 ημερησίως. Παρότι οι επιστροφές αυτές εκπορεύονται από ατομικές επιλογές, η UNHCR δεσμεύεται να υποστηρίξει εκείνους που αποφασίζουν να επιστρέψουν τώρα.

Καθώς πολλοί Σύροι πρόσφυγες στην Ευρώπη και τις γειτονικές χώρες εξετάζουν κατά πόσον είναι ασφαλές να επιστρέψουν στη Συρία και αναρωτιούνται τι τους επιφυλάσσει η επιστροφή τους όσον αφορά τις βασικές υπηρεσίες και τις ευκαιρίες για να ξαναφτιάξουν τη ζωή τους, δεν βλέπουν ωστόσο την ώρα να επανενωθούν με τα αγαπημένα τους πρόσωπα. Ως εκ τούτου, πολλοί επιθυμούν να επιστρέψουν στην πατρίδα τους για σύντομες επισκέψεις προκειμένου να αξιολογήσουν την κατάσταση επί τόπου και πρέπει να τους δοθεί αυτή τη δυνατότητα χωρίς να φοβούνται ότι θα χάσουν το καθεστώς του πρόσφυγα στην Ευρώπη. Αυτές οι «αναγνωριστικές» επισκέψεις είναι ουσιώδεις για τη λήψη τεκμηριωμένων αποφάσεων που θα αποφέρουν καλύτερα αποτελέσματα, μεταξύ των οποίων και ασφαλείς και βιώσιμες επιστροφές.

Η υπομονή και η σύνεση είναι ζωτικής σημασίας ενόσω οι Σύροι αναμένουν τις κατάλληλες συνθήκες για ασφαλή επιστροφή και επιτυχή επανένταξη στις κοινότητές τους. Καθώς πολλοί Σύροι αρχίζουν να αντιμετωπίζουν το ενδεχόμενο επιστροφής στην πατρίδα τους, η UNHCR είναι έτοιμη να τους υποστηρίξει. Μετά από χρόνια εκτόπισης, η υποστήριξη αυτή θα μπορούσε να αποτελέσει για πολλούς μια από μακρού αναμενόμενη ευκαιρία προκειμένου να τερματίσουν το ταξίδι της προσφυγιάς τους και να υιοθετήσουν μια βιώσιμη λύση επιστρέφοντας στη Συρία. Ακριβώς όπως στάθηκαν στο πλευρό τους η Ευρωπαϊκή Ένωση και η UNHCR καθ’ όλη τη διάρκεια της εξορίας τους, θα συνεχίσουμε να τους συνδράμουμε κατά την επιστροφή τους και την ανοικοδόμηση μιας νέας Συρίας.

Ο Jean-Nicolas Beuze είναι αντιπρόσωπος χώρας της UNHCR στην ΕΕ, το Βέλγιο, την Ιρλανδία, το Λουξεμβούργο, τις Κάτω Χώρες και την Πορτογαλία και, προηγουμένως, διετέλεσε αντιπρόσωπος χώρας στο Ιράκ, την Υεμένη και τον Καναδά. Διαθέτει πάνω από 27ετή εργασιακή εμπειρία στα Ηνωμένα Έθνη, τόσο επιτόπια όσο και στην έδρα του ΟΗΕ, στους τομείς των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της διατήρησης της ειρήνης και της προστασίας των παιδιών.