L-UNHCR, l-Uffiċċju tal-Kummissarju Għoli tan-Nazzjonijiet Uniti għar-Rifuġjati, jinsab lest jappoġġja lis-Sirjani li jħossuhom sikuri li jirritornaw lura f’pajjiżhom. Iżda lill-oħrajn kollha, jagħtihom parir kontra r-ritorn furzat lejn pajjiż ikkaratterizzat minn inċertezza politika u li qed jiffaċċja waħda mill-agħar kriżijiet umanitarji fid-dinja, fejn sa 90% tal-popolazzjoni tgħix taħt il-linja tal-faqar, jikteb Jean-Nicolas Beuze mill-UNHCR.

Minn Jean-Nicolas Beuze

Hekk kif ix-xenarju politiku fis-Sirja qed jevolvi malajr wara li sfaxxa r-reġim tal-President Bashar al-Assad, id-dibattitu dwar l-akbar popolazzjoni ta’ refuġjati fid-dinja ħa prominenza fl-Ewropa kollha.

Għadd dejjem jikber ta’ pajjiżi tal-UE qed jipposponu d-deċiżjonijiet dwar l-applikazzjonijiet għall-ażil għas-Sirjani, b’xi wħud iħabbru inizjattivi li jinkludu titjiriet charter u inċentivi finanzjarji jew “bonusijiet ta’ ritorn” biex iħeġġu lir-refuġjati jmorru lura f’pajjiżhom. Huwa saħansitra rrappurtat li oħrajn qed jippjanaw li jiddeportaw lis-Sirjani li bħalissa fit-territorju tagħhom, irrispettivament mill-istatus ta’ ażil tagħhom.

Biex l-istati tal-UE jieħdu deċiżjonijiet infurmati dwar l-ażil, jeħtieġ li jivvalutaw jekk is-Sirja hijiex sikura għar-ritorn tas-Sirjani li bħalissa huma residenti fl-Ewropa. Minħabba s-sitwazzjoni fuq il-post li qed tevolvi malajr, huwa impossibbli li f’dan il-perjodu jsiru ġudizzji definittivi dwar is-sikurezza. Ix-xenarju tas-sigurtà fis-Sirja għadu inċert, hekk kif il-pajjiż jinsab imdendel bejn il-possibbiltà ta’ paċi u rikonċiljazzjoni u r-riskju ta’ aktar vjolenza.

Miljuni ta’ refuġjati Sirjani li jgħixu barra mill-pajjiż qed jippruvaw jifhmu xi tfisser is-sitwazzjoni li qed tevolvi f’pajjiżhom għall-futur tagħhom stess. Qed jistaqsu lilhom innifishom: Is-Sirja se tkun sikura għalija? Id-drittijiet tiegħi se jiġu rispettati? Għal xi wħud, il-prospett ta’ ritorn jista’ jidher aktar fattibbli, iżda għal oħrajn għad hemm tħassib kbir.

X’inhu l-futur għal dawk li jappartjenu għal minoranzi etniċi jew reliġjużi, li għandhom fehmiet politiċi differenti jew li jidentifikaw bħala parti mill-komunità LGBTQ+ fis-Sirja tal-lum? It-tweġiba għadha mhix ċara.

Iżda għal dawk li jħossu li huwa sikur li jirritornaw, irridu nirrispettaw il-ġudizzju tagħhom – u potenzjalment nappoġġjawhom biex jirritornaw u jintegraw mill-ġdid fil-komunitajiet ta’ oriġini tagħhom. Madankollu, għall-oħrajn kollha, l-UNHCR jagħti parir kontra r-ritorn furzat minħabba l-instabbiltà u l-inċertezza politika kontinwa fil-pajjiż.

Ir-ripatrijazzjoni furzata mill-Unjoni Ewropea tikser id-drittijiet tas-Sirjani bħala refuġjati, u tpoġġihom f’riskju ta’ ħsara serja u irreparabbli mar-ritorn tagħhom.

Il-vjolenza bl-armi li tinsab għaddejja f’diversi partijiet tas-Sirja, flimkien ma’ inċertezza dwar kif l-awtoritajiet il-ġodda ser jindirizzaw il-ħtiġijiet tal-popolazzjoni, speċjalment tal-gruppi vulnerabbli, jagħmluha deċiżjoni prematura għal ħafna biex jikkunsidraw ir-ritorn. Huwa importanti li jiġi rispettat il-ġudizzju tagħhom f’din il-kwistjoni. Għalhekk, l-Istati Membri tal-UE, flimkien ma’ pajjiżi ġirien tas-Sirja li ospitaw b’mod ġeneruż il-biċċa l-kbira tar-refuġjati Sirjani għal aktar minn għaxar snin, iridu jkomplu jżommu l-impenn tagħhom li jipprovdu protezzjoni lis-Sirjani fit-territorju tagħhom.

Mill-1,1 miljun persuna spostati internament minħabba l-eskalazzjoni tal-ostilitajiet fl-aħħar ta’ Novembru, madwar 627 000 persuna għadhom kif ġew spostati, li 75 fil-mija minnhom huma nisa u tfal.

Ir-ritorni prematuri jippreżentaw riskji sinifikanti, mhux l-inqas billi jalimentaw ċiklu ta’ spostament – kemm ġewwa s-Sirja kif ukoll bejn il-fruntieri – li fl-aħħar mill-aħħar japprofondixxu l-kriżi.

Minbarra l-ispostament tal-massa, is-Sirja qed tissara ma’ waħda mill-agħar kriżijiet umanitarji fid-dinja. Fil-kunflitt inqerdu porzjonijiet kbar tal-infrastruttura tas-Sirja, inklużi sptarijiet, skejjel u akkomodazzjoni. Il-biċċa l-kbira tar-refuġjati ma għandhomx djar fejn jistgħu jirritornaw. Ħafna reġjuni għadhom qed jesperjenzaw nuqqas ta’ ikel, ilma nadif u kura medika. In-nuqqas ta’ servizzi bażiċi, opportunitajiet ekonomiċi u sikurezza jagħmilha diffiċli għall-persuni rimpatrijati biex jibnu ħajjithom mill-ġdid b’mod sostenibbli u dinjituż. 90 fil-mija tal-popolazzjoni fis-Sirja jgħixu taħt il-linja tal-faqar.

F’dawn l-aħħar ftit ġimgħat, ir-ritorni volontarji tas-Sirjani mil-Libanu, mit-Turkija u mill-Ġordan żdiedu b’mod notevoli, bi stimi preliminari li juru 125 000, jew madwar 7 000 kuljum. Filwaqt li dawn ir-ritorni huma xprunati minn għażliet individwali, l-UNHCR għandu l-impenn li jappoġġja lil dawk li jiddeċiedu li jirritornaw minn issa.

Hemm ħafna Sirjani fl-Ewropa u fil-pajjiżi ġirien li qed jikkunsidraw jekk huwiex sikur li jirritornaw u jistaqsu x’se jsibu f’termini ta’ servizzi bażiċi u opportunitajiet biex jibnu ħajjithom mill-ġdid, u fl-istess ħin għandhom xewqa kbira li jerġgħu jingħaqdu mal-maħbubin. Għal din ir-raġuni, ħafna jixtiequ jirritornaw lura d-dar għal żjarat qosra biex jivvalutaw is-sitwazzjoni fuq il-post. Jeħtieġ li jkunu jistgħu jagħmlu dan mingħajr il-biża’ li jitilfu l-istatus tagħhom ta’ rifuġjat fl-Ewropa. Dawn iż-żjarat biex “imorru u jaraw” huma essenzjali biex in-nies jieħdu deċiżjonijiet infurmati li jwasslu għal eżiti aħjar, inklużi ritorni sikuri u dejjiema.

Il-paċenzja u l-kawtela huma essenzjali hekk kif is-Sirjani jistennew il-kundizzjonijiet it-tajba għal ritorn sikur u riintegrazzjoni b’suċċess fil-komunitajiet tagħhom. Peress li hemm ħafna Sirjani li bdew jikkunsidraw li jirritornaw f’darhom, l-UNHCR huwa lest li jappoġġjahom. Wara snin ta’ spostament, din tista’ tkun l-opportunità tant mistennija għal ħafna biex itemmu l-vjaġġ tagħhom ta’ refuġjati u jħaddnu soluzzjoni dejjiema billi jirritornaw lejn is-Sirja. Hekk kif l-Unjoni Ewropea u l-UNHCR akkumpanjawhom matul l-eżilju tagħhom, se nkomplu nappoġġjawhom hekk kif jirritornaw u jerġgħu jibnu Sirja ġdida.

Jean-Nicolas Beuze huwa r-rappreżentant tal-UNHCR għall-UE, il-Belġju, l-Irlanda, il-Lussemburgu, in-Netherlands u l-Portugall, wara li qabel serva bħala rappreżentant fl-Iraq, il-Jemen u l-Kanada. Huwa għandu aktar minn 27 sena esperjenza ta’ ħidma għan-NU fuq il-post u fil-kwartieri ġenerali fl-oqsma tad-drittijiet tal-bniedem, iż-żamma tal-paċi u l-protezzjoni tat-tfal.