Europejscy rolnicy stoją w obliczu narastających kryzysów – od ekstremalnych warunków pogodowych po niestabilność rynku i nieuczciwą konkurencję. Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny (EKES) ostrzega, że obecna polityka Unii Europejskiej nie chroni rolników i apeluje o przeprowadzenie pilnych reform, by zabezpieczyć ich dochody, wzmocnić ich siłę przetargową i zapewnić zrównoważone rolnictwo.

W opinii sporządzonej na wniosek polskiej prezydencji UE Komitet wezwał do stworzenia bardziej odpornego systemu rolnego i przyznania w nim centralnej roli rolnikom.

Rolnictwo to szlachetny zawód, który ma dwa kluczowe cele: produkować bezpieczną żywność najwyższej jakości, aby wyżywić ludzi, oraz utrzymać obecny stan środowiska i go ulepszać. Wszystko, o co prosimy w zamian, to uczciwa zapłata za uczciwy dzień pracy oraz szacunek i sprawiedliwa cena za dostarczaną przez nas żywność – stwierdził Joe Healy, jeden z trzech sprawozdawców opinii.

Zdaniem Komitetu wspólna polityka rolna (WPR) nie jest w stanie sprostać obecnym wyzwaniom. W związku z tym zaleca szereg narzędzi finansowych, by wspierać rolników – takich jak ubezpieczenia publiczne na wypadek klęsk żywiołowych, pomoc antycykliczną i płatności bezpośrednie. Fundusze wspólnego inwestowania, stosowane już w niektórych państwach UE, mogłyby stanowić dodatkową siatkę bezpieczeństwa, wspólnie finansowaną przez rolników, przemysł, władze regionalne i Unię Europejską.

W świetle planowanego przeglądu WPR po 2027 r. EKES opowiada się za przywróceniem jej budżetu do poziomu co najmniej 0,5% unijnego PKB. Potrzebne są bardziej rygorystyczne przepisy handlowe, by importowane produkty spełniały unijne normy środowiskowe i pracownicze.

Innym ważnym problemem jest sprzedaż poniżej kosztów – co stawia rolników pod ogromną presją finansową. Komitet apeluje do unijnych decydentów, by dogłębnie rozważyli zakaz zakupów poniżej kosztów, wzorując się na hiszpańskich przepisach dotyczących łańcucha żywnościowego. Dzięki temu duzi detaliści nie mogliby już wypierać rolników z rynku.

Komitet proponuje, by utworzyć unijne centrum cyfrowe do monitorowania cen, kosztów i zysków, by zwiększyć przejrzystość i siłę rynkową rolników. Opowiada się również za zbiorowymi negocjacjami cenowymi i zwiększeniem wsparcia dla spółdzielni i organizacji producentów. Unijne rolnictwo musi być bardziej konkurencyjne i niezależne ekonomicznie.

Cele klimatyczne są niezbędne, ale rolnicy nie mogą sami ponosić ich kosztów. Fundusz na rzecz zrównoważonego rozwoju mógłby pomóc im w przejściu na bardziej ekologiczne praktyki. Komitet ostrzega w swej opinii przed ryzykiem ucieczki emisji w sytuacji, gdy rygorystyczne przepisy unijne stawiają lokalnych rolników w niekorzystnej sytuacji względem konkurentów spoza Unii.

Podkreśla też, jak ważne jest inwestowanie w rozwój obszarów wiejskich, innowacje i uproszczenie zasad wspólnej polityki rolnej. Z uwagi na coraz większą presję na rolników oczywiste jest, że unijni przywódcy muszą pilnie działać, by powstrzymać dalszy ubytek liczby gospodarstw rolnych. (ks)