Nigdy wcześniej nie mieliśmy tak wykształconego pokolenia z tak dużym potencjałem, a jednocześnie pod tak dużą presją i w obliczu tak wielu wątpliwości co do tego, co nas czeka – mówi Bruno António, ekspert ds. młodzieży i główny prelegent na spotkaniu „Twoja Europa – twoje zdanie 2025”. W rozmowie z EKES Info mówił o tym, jak wzmocnić głos młodych ludzi i dlaczego w czasach, gdy w Europie rośnie dyskryminacja i ksenofobia, ważne jest, aby przyszłe programy UE dla młodzieży nadal uczyły o znaczeniu demokracji.
1. Czy młodzi ludzie są dziś bierni czy aktywni w życiu politycznym i społecznym? W jaki sposób mogą być bardziej angażowani w kształtowanie polityki?
Różne badania pokazują, że młodzi ludzie nie są obojętni i aktywnie się udzielają. Jeśli zdefiniujemy zaangażowanie polityczne jako świadomość najważniejszych kwestii społecznych, oczywiste jest, że młodzi ludzie podejmują działania, by doprowadzić do zmian. Szczególnie interesujące jest to, w jaki sposób się angażują. Tradycyjne formy uczestnictwa obejmują głosowanie, wolontariat w organizacjach pozarządowych lub przynależność do młodzieżówek partii politycznych. Obecnie wydają się one mniej popularne wśród młodych ludzi, którzy wolą wpływać na kształtowanie polityki publicznej poprzez podpisywanie petycji, udział w protestach i inne innowacyjne sposoby. W DYPALL Network badamy te narzędzia zaangażowania, które obejmują fachowe doradztwo, udział w lokalnych radach młodzieżowych i inne lokalne mechanizmy dialogu z młodzieżą. Widzimy duże zainteresowanie młodzieży uczestnictwem, ale większość mechanizmów głównego nurtu nie jest dla niej przyjazna ani naprawdę znacząca.
2. Wyniki ostatnich wyborów europejskich i sondaże krajowe pokazują, że wielu młodych ludzi głosowało na partie prawicowe. Dlaczego Pana zdaniem tak się dzieje i czy postrzega Pan to jako niepokojący trend, który może zagrozić europejskim wartościom, takim jak równość i integracja?
Wzrost liczby młodych ludzi głosujących na prawicę jest niepokojącym trendem. Wydaje się, że wynika to z niezadowolenia z głównego nurtu polityki, głębokiej nieufności do instytucji politycznych, pragnienia silnej tożsamości narodowej oraz obaw o bezpieczeństwo ekonomiczne i społeczne. Musimy zrozumieć podstawowe przyczyny tych niepokojących tendencji wyborczych. Obecne pokolenie dorastało w czasach ciągłych kryzysów i niepewności co do swojej przyszłości. Nigdy wcześniej nie mieliśmy tak wykształconego pokolenia z tak dużym potencjałem, a jednocześnie pod tak dużą presją i w obliczu tak wielu wątpliwości co do tego, co niesie przyszłość. Algorytmy mediów społecznościowych wzmacniają polaryzujące treści i kształtują perspektywy.
Wszystko to powoduje niepewność co do przyszłości. Z jednej strony głosowanie na partie populistyczne może być formą protestu i wyrazem ogólnego niezadowolenia. Ale z drugiej strony może to również odzwierciedlać pragnienie silnej władzy, która daje poczucie bezpieczeństwa. Historia pokazała jednak, że gdy takie populistyczne partie prawicowe zdobywają władzę, młodzi ludzie często tracą nadzieję i czują się zdradzeni. Gdy zdają sobie sprawę, że prawa, swobody i inne ważne dla nich wartości są odbierane lub kwestionowane, bywa, że jest już za późno.
Tendencja ta już zagraża naszym europejskim wartościom, widzimy to nie tylko w dyskursie politycznym, ale także w codziennym życiu ludzi w naszych społecznościach, gdzie akty ksenofobii lub dyskryminacji wobec tych, którzy są inni, stają się normalnością. Dlatego ważne jest, aby przyszłe unijne programy na rzecz młodzieży nadal wspierały młodych ludzi w zrozumieniu znaczenia demokracji, uczeniu się o niej i jej doświadczaniu, a jednocześnie by pomagały im w rozwijaniu umiejętności niezbędnych do budowania odporności na zagrożenia stwarzane przez ruchy antydemokratyczne.
3. W jakim stopniu młodzi Europejczycy są świadomi tego, co UE dla nich robi? Jak można ich zachęcić do większego zainteresowania UE? Jak ocenia Pan działania komunikacyjne UE?
Możemy śmiało powiedzieć, że świadomość młodych ludzi na temat tego, co UE dla nich robi, jest zdecydowanie wyższa niż w starszych pokoleniach. Programy dla młodzieży, takie jak Erasmus+, Europejski Korpus Solidarności i DiscoverEU, przyczyniają się do budowania poczucia przynależności i tożsamości europejskiej. Powinny one być wzmacniane i udostępniane wszystkim młodym ludziom w Europie.
Ale czy naprawdę zdają sobie sprawę z tego, co Europa dla nich robi? Naszym zdaniem nie. Wpływ UE na społeczeństwo – zwłaszcza na młodzież – musi być jeszcze lepiej eksponowany i lepiej rozumiany. Decyzje podejmowane przez instytucje UE mają ogromny wpływ. Powinno to skłonić młodych ludzi do większego zainteresowania sprawami europejskimi. W jaki sposób? Przychodzą mi do głowy dwa pomysły: instytucje UE muszą im uświadomić, że decyzje podejmowane na szczeblu unijnym mają bezpośredni wpływ na ich życie. Powinny również rozszerzyć programy, które dadzą młodym ludziom więcej możliwości poznawania, doświadczania i odkrywania UE. Może to zwiększyć poczucie przynależności, empatii, więzi i przyjaźni między Europejczykami.
Pomimo ogromnych wysiłków podejmowanych przez różne instytucje UE w celu dotarcia do obywateli oraz pomimo znacznych ulepszeń w różnych kampaniach i narzędziach nie możemy powiedzieć, że są one wystarczające. W praktyce są często dalekie od rzeczywistości młodych ludzi.
Chociaż UE poczyniła postępy w zakresie obecności w mediach społecznościowych i kampanii skierowanych do młodzieży, jej przekaz nadal nie jest zrozumiały, zwłaszcza dla różnorodnych grup młodzieży w naszych społeczeństwach. Działania komunikacyjne UE wymagają dalszego rozwoju i ustrukturyzowania poprzez włączenie nowych metod komunikowania, takich jak zatrudnianie młodzieżowych organizacji pozarządowych jako ambasadorów młodzieży, rozwijanie zdecentralizowanych platform informacyjnych i organizowanie kampanii narracyjnych, które łączą polityki UE z konkretnymi codziennymi doświadczeniami. W tym kontekście niezbędne jest eksperymentowanie z nowymi metodami komunikacji i bezpośrednie zaangażowanie młodych ludzi w tworzenie i prowadzenie kampanii oraz innych działań komunikacyjnych.
2. Jak możemy wzmocnić głos młodych ludzi?
Traktując go poważnie i uznając jego wartość. Instytucje mają siłę i zdolność do wzmacniania głosu młodych ludzi, ale czasami brakuje im gotowości do zapewnienia przestrzeni, wsparcia, możliwości i narzędzi, aby zaangażować młodzież w znaczący sposób. Uczestnictwo młodzieży nie powinno być traktowane jako punkt do odhaczenia na liście kontrolnej: zapraszanie młodych ludzi na wydarzenia publiczne, robienie zdjęć do mediów społecznościowych, a jednocześnie pomijanie ich wkładu. Musi ono mieć istotny wpływ, co oznacza, że młodzi ludzie muszą widzieć skutki swojego zaangażowania i zmiany, które z niego wynikają.
Wzmocnienie młodych głosów wymaga wsparcia instytucjonalnego, takiego jak reprezentacja młodzieży w organach decyzyjnych. Wymaga również budowania zaufania, na co potrzeba czasu, wysokiej jakości przestrzeni i procesów współpracy. Aby tak się stało, trzeba przydzielić odpowiednie środki finansowe, a instytucje potrzebują zdolności do lepszej pracy i do angażowania młodych ludzi w podejmowanie decyzji. Wymaga to inwestycji, prawdziwego zaangażowania i czasu.
Bruno António jest dyrektorem wykonawczym DYPALL Network, europejskiej platformy organizacji społeczeństwa obywatelskiego, władz lokalnych i instytucji badawczych propagującej udział młodzieży w podejmowaniu decyzji na poziomie lokalnym. Przez ostatnich 12 lat pracował jako ekspert ds. młodzieży i zewnętrzny konsultant dla kilku instytucji, takich jak Komisja Europejska i Rada Europy. Wcześniej pełnił funkcję sekretarza generalnego Youth for Exchange and Understanding, a także dyrektora wykonawczego w ECOS – Cooperativa de Educação, Cooperação e Desenvolvimento. Ukończył studia w dziedzinie edukacji społecznej na Uniwersytecie Algarve w Faro w Portugalii.
Przeczytaj mniej
