De rechtsstaat werkt ook door in de economie!

De crisis op het gebied van de rechtstaat neemt steeds grotere vormen aan binnen de EU. De crisis heeft een sterk politiek karakter gekregen en heeft geleid tot juridische geschillen die de grondslagen van de Europese Unie zelf aantasten. Terwijl de politieke en juridische aspecten van het debat over de rechtsstaat veel publieke aandacht krijgen, blijft de economische invalshoek onderbelicht. Dit is mijns inziens een vergissing, aangezien de sociale en economische stabiliteit sterk wordt beïnvloed door de rechtsstaat.

Eerbiediging van de rechtsstaat stimuleert de groei doordat een aantrekkelijk klimaat wordt gecreëerd voor investeerders, die belang hechten aan veiligheid, zekerheid en transparantie. Ook de stabiele omstandigheden die worden geboden door rechtvaardige en ethische regeringen, alsmede een eerlijke en onafhankelijke rechterlijke macht, zijn bepalend voor een gunstig investeringsklimaat. Eerbiediging van de rechtsstaat is dan ook essentieel voor investeringen en handel.

Zelf ben ik van mening dat het beginsel van de rechtsstaat een grotere rol moet spelen in de interne markt. Eerlijke concurrentie is niet mogelijk als er in steeds meer EU-landen discriminerende maatregelen worden ingevoerd (zoals extra bureaucratie en belastingen die alleen van toepassing zijn op buitenlandse investeerders). Bepaalde rechten, zoals het recht op eigendom en de vrijheid van ondernemerschap, moeten beter worden gehandhaafd.

De economische dimensie van de rechtsstaat is vooral zichtbaar op het gebied van de uitbreiding van de EU. Voor kandidaat-lidstaten en potentiële kandidaat-lidstaten is het vooruitzicht op toetreding tot de EU de grootste stimulans om economische hervormingen door te voeren en de rechtsstaat te versterken. De EU moet het goede voorbeeld geven zodat deze landen het toetredingspad blijven bewandelen en hun democratieën naar Europees model blijven ontwikkelen. Dit is des te belangrijker nu andere landen steeds meer pogingen ondernemen om invloed uit te oefenen, bijvoorbeeld in de Westelijke Balkan.

Dit zijn slechts enkele van de redenen waarom de economische aspecten van de rechtsstaat beter in het oog moeten worden gehouden. De economische dimensie van de rechtsstaat verdient meer aandacht. Hierbij is voor ons — het EESC — een rol weggelegd bij onze lopende onderzoeksmissies op het gebied van de rechtsstaat. Zelf zou ik de Europese Commissie krachtig willen aansporen om in haar verslag over de rechtsstaat 2022 een apart hoofdstuk aan de economische dimensie te wijden; langetermijnreflectie en -investeringen op dit vlak zijn zeker de moeite waard.

Christa Schweng, voorzitter van het EESC