Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny (EKES) zorganizował w dniach 17–18 października najważniejszą doroczną imprezę poświęconą komunikacji „Łącząc UE”, w której uczestniczą przedstawiciele organizacji społeczeństwa obywatelskiego odpowiedzialni za komunikację. Tegoroczne seminarium pt. „Ostatni bastion demokracji: pomóc dziennikarstwu przetrwać i prosperować” dotyczyło głównie obecnej sytuacji mediów i ich miejsca w społeczeństwie. Podczas seminarium zwrócono uwagę na dziennikarzy, którzy zmagają się z rosnącą presją ze strony rządów oraz interesów prywatnych ograniczających wolność mediów. Oprócz tradycyjnych przeszkód muszą stawić teraz czoła rozwojowi generatywnej sztucznej inteligencji (AI), która co prawda przynosi pewne korzyści, lecz zagraża również podstawom ekonomicznym dziennikarstwa.

Czym jest prawda? To odwieczne pytanie powróciło wraz z AI w związku z fałszywymi informacjami, teoriami spiskowymi oraz autorytarnymi rządami, które systematycznie podważają świadomą debatę, dokładność informacji oraz wzajemne poszanowanie podczas dyskusji. W odpowiednim czasie zadajemy sobie pytania i wspólnie poszukujemy na nie odpowiedzi, które dotyczą nas wszystkich w UE – powiedział przewodniczący EKES-u Oliver Röpke.

20 lat temu na ogół nie wiedzieliśmy jeszcze, że w 2024 r. większość z nas nie będzie zasiadać z gazetą do porannej kawy, lecz że będziemy przeglądać wiadomości na komórkach, w coraz większym stopniu za pośrednictwem mediów społecznościowych – powiedział Aurel Laurenţiu Plosceanu, wiceprzewodniczący EKES-u ds. komunikacji.Oprócz nowych wyzwań wciąż istnieją dawne trudności. Dziennikarze wciąż zmagają się ze swoimi starymi wrogami, w tym z cenzurą, niejasną strukturą własności mediów, niewystarczającym finansowaniem i przepisami godzącymi w środki masowego przekazu.

Ricardo Gutiérrez, sekretarz generalny Europejskiej Federacji Dziennikarzy, podkreślił, że pracę dziennikarzy należy traktować jako „służbę publiczną” lub „dobro publiczne”, dla którego zagrożeniem są wyzwania ekonomiczne, oparte na szykanach powództwa (SLAPP) oraz bezpośrednia przemoc (od 2015 r. życie straciło w UE 14 dziennikarzy).

Dziennikarstwo staje się coraz bardziej niebezpiecznym zawodem – stwierdził dyrektor wykonawczy Europejskiego Funduszu na Rzecz Demokracji Jerzy Pomianowski, który wspomniał o prześladowaniu dziennikarzy na Białorusi. Andrej Gniot, zagrożony ekstradycją białoruski reżyser, aktywista i dziennikarz przebywający w areszcie domowym w Belgradzie, w swym nagraniu wideo stwierdził, że największym zagrożeniem dla dziennikarstwa jest „brutalna siła, która dąży do zniszczenia prawdy i przyzwoitości”. Białoruska dziennikarka Hanna Liubakowa, skazana zaocznie na 10 lat więzienia, zauważyła, że na Białorusi więzionych jest 33 dziennikarzy i że samo zapisanie się do jej kanału w mediach społecznościowych może prowadzić do aresztu.

Dr Alexandra Borchardt, doświadczona dziennikarka, niezależna doradczyni, analityczka mediów oraz główna autorka sprawozdania EBU „Wiarygodne dziennikarstwo w epoce generatywnej AI” stwierdziła „prowokacyjnie”: dziennikarstwo i generatywna AI kłócą się ze sobą, gdyż w dziennikarstwie chodzi o fakty, a generatywna AI oblicza prawdopodobieństwo i co za tym idzie – nie kładzie nacisku na fakty. Dlatego też należy weryfikować przekazywane przez nią informacje – powiedziała w swoim głównym przemówieniu „Wiarygodne informacje w epoce generatywnej AI”.

Ostrzegła media przed przepaścią cyfrową, gdy część społeczeństwa przyjmie z entuzjazmem epokę AI, a pozostała część będzie się jej opierać. Jeżeli media przegapią ten moment, mogą przegrać batalię o wykorzystanie AI do modernizacji sposobu informowania odbiorców i docierania do nich. Dla mediów jednym z wyzwań wynikających z generatywnej AI jest utrata widoczności dziennikarzy w modelu biznesowym opartym na AI oraz brak kontroli nad treściami.

Nadmiar informacji, które AI może generować na masową skalę, może prowadzić do przeciążenia odbiorców. Alexandra Borchardt zadała następujące pytanie: czy młodzi ludzie będą chcieli zostać dziennikarzami, jeśli będzie to oznaczać rywalizację z AI? (ll)