“Wij plattelandsvrouwen willen niet met medelijden worden gezien; wij willen worden erkend en gewaardeerd als bondgenoten bij het bereiken van duurzame ontwikkeling. We hebben kansen en hoogwaardige basisdiensten nodig om in onze woongebieden te kunnen blijven en de wereld te kunnen blijven voeden”, aldus Luz Haro Guanga, boerin uit Ecuador en uitvoerend secretaris van het Netwerk van plattelandsvrouwen in Latijns-Amerika en het Caribisch gebied (RedLAC), die onlangs het woord nam tijdens het EESC-debat over Vrouwen en de drievoudige crisis van de planeet’. In haar interview met EESC Info spreekt mevrouw Haro Guanga over de gevolgen van de klimaatverandering in Latijns-Amerika en waarom er, ondanks de tegenslagen van de COP16, ruimte noch tijd is voor pessimisme in de strijd voor een duurzamere en gezondere planeet.

EESC info: Uw organisatie, RedLAC, nam deel aan de COP16. Bent u teleurgesteld over de resultaten van de conferentie? Er is immers geen consensus bereikt over de financiering voor de bescherming van de natuur en de biodiversiteit? Is er eigenlijk iets bereikt tijdens de COP16?

Haro Guanga: Als plattelandsvrouw uit Ecuador vecht ik sinds de jaren 1980 voor de rechten van mijn zusters in Ecuador. Een van de lessen die deze bijna 40 jaar mij hebben geleerd, is dat sociale processen enorme inspanningen vergen, weinig onmiddellijke voordelen opleveren en bovenal doorzettingsvermogen, consistentie en volharding vereisen. Een consensus over de financiering voor de bescherming van de natuur en de biodiversiteit zou fantastisch zijn geweest, maar ik weet zeker dat de stem van duizenden mannen en vrouwen uit steden en van het platteland die de COP16 als een lawine zandkorrels hebben overspoeld, de sympathie heeft veroverd van mensen die voorheen deze dringende klimaatactie niet wilden steunen.

We hebben ons doel niet bereikt, maar nu moeten we blijven aandringen bij de autoriteiten van elke stad, gemeenschap en land, zodat zij er nota van nemen. En we moeten met persoonlijke, technische en politieke wil de beste beslissingen nemen om te voorkomen dat mensen in de toekomst van de honger sterven omdat we nu geen actie ondernemen.

Welke gevolgen heeft de klimaatverandering voor inheemse en plattelandsvrouwen in Latijns-Amerika?

Ik wil enkele feiten vermelden uit een document dat is samengesteld door de Inter-Amerikaanse Commissie van Vrouwen (CIM) van de Organisatie van Amerikaanse Staten (OAS), op basis van gesprekken met 70 vrouwelijke leiders uit 16 landen. Het dialoogproces is in september 2024 van start gegaan. Het document is tijdens de COP16 gepresenteerd en bevat de standpunten van plattelandsvrouwen.

De conclusie luidde dat klimaatverandering in alle landen een feit is, ook in Noord- en Zuid-Amerika, en ernstige gevolgen heeft. Vier klimaatverschijnselen sprongen er echter uit.

Langdurige droogtes: Sommige landen meldden maanden met zeer weinig neerslag, terwijl landen verder naar het zuiden melding maakten van jarenlange droogte.

De temperatuurstijging ligt ruim boven de normale niveaus: Deze hoge temperaturen dragen, samen met de droge grond, bij aan tal van branden (sommige spontaan en andere opzettelijk aangestoken), maar ze worden allemaal verergerd door de droge omstandigheden, die het leven en de biodiversiteit aantasten. Zo werd ten tijde van de bijeenkomst in Brazilië gemeld dat er in de staat Piauí 300 branden waren uitgebroken.

Stormen: Er werd vermeld dat de regen intens is en in in de vorm van hevige en zeer korte buien valt, vaak vergezeld van hevige storm. Deelnemers uit Midden-Amerika, Mexico, de Dominicaanse Republiek en de kust van Colombia maakten gewag van een toename van de intensiteit en frequentie van orkanen en tropische stormen die hun gebieden treffen.

Veranderingen in neerslagpatronen: “Het regent op de meest onverwachte momenten” is een uitdrukking die tijdens alle bijeenkomsten steeds gehoord werd; in het zuiden en in de Andes-gebieden was sprake van onverwachte vorst, hagel en sneeuwval. Over het algemeen werd een daling van de jaarlijkse neerslag vastgesteld. Anderzijds: áls het regent, zijn het stortregens, die overstromingen en natuurrampen veroorzaken, die leiden tot verlies van mensenlevens, infrastructuur, wegen en gewassen, en die de levensomstandigheden aantasten, vooral in plattelandsgebieden. Een van de deelnemers vatte het als volgt samen: “Soms is de regen angstaanjagend.”

Anderzijds worden niet-duurzame praktijken toegepast, waardoor de natuurlijke hulpbronnen uitgeput raken. De verontrustendste en ook meest genoemde kwesties waren de houtkap of ontbossing van bossen en mangroves; opzettelijk aangestoken bosbranden; incorrecte omgang met watervoorraden; vervuiling; de bevordering van intensieve, expansieve, waterintensieve en vervuilende activiteiten; en het buitensporige gebruik van landbouwchemicaliën, herbiciden en pesticiden.

Een opvallend aspect was de inertie van sommige lokale en nationale overheden die geen regelgevingskaders ontwikkelen om destructieve activiteiten te beteugelen en duurzame productieve strategieën te bevorderen. Sommige landen hebben regelgeving, maar vanwege corruptie of persoonlijke politieke belangen voeren de autoriteiten deze niet uit.

De internationale leiders worden dan ook opgeroepen meer druk uit te oefenen op staten om de door hen ondertekende verdragen inzake biodiversiteit en klimaatverandering na te leven.

Bent u optimistisch of pessimistisch over de richting die de strijd voor klimaat- en milieubescherming uitgaat? Wat moet er volgens u worden gedaan?

Als we niet groots dromen, zullen we geen grote dingen bereiken. Terwijl de klimaatverandering ons raakt en de gevolgen ervan snel toenemen, moeten we blijven vechten zodat besluitvormers aandacht besteden aan die fundamentele aspecten die prioritaire actie vereisen, niet alleen wat betreft financiering, maar ook ten aanzien van coördinatie, samenwerking en minder egoïsme en partijpolitieke ijver.

Ik vertrouw erop dat als we blijven aandringen, onze stem blijven verheffen en de sociale processen op de lange termijn door volharding in stand houden; als we strategische allianties sluiten, in Noord- en Zuid-Amerika en over de hele wereld, we het overheidsbeleid kunnen beïnvloeden en ervoor kunnen zorgen dat degenen die machtsposities bekleden of besluitvormingsfuncties vervullen, dit doen vanuit de overtuiging dat het dringend noodzakelijk is om klimaatverandering te bestrijden. Tegelijkertijd moeten we activiteiten terugdringen die de schadelijke en destructieve effecten van klimaatverandering op onze planeet versnellen: branden, monocultuur, willekeurig gebruik van insecticiden en chemicaliën, vernietiging van waterbekkens, niet-selectieve visvangst, vernietiging van waterbronnen, rioolwaterzuivering, enz.

Pessimisme zal onze stem verzwakken, en er uiteindelijk toe leiden dat we ons werk en onze strijd opgeven. Er is geen moment te verliezen, noch ruimte voor pessimisme in de strijd voor een duurzamere en gezondere planeet, ondanks alle negatieve ontwikkelingen. Het is een kwestie van leven of dood voor de huidige en toekomstige generaties!

We hadden gisteren in actie moeten komen. Maar vandaag is het nog steeds een goed moment om te beginnen met het veranderen van attitudes en om toezeggingen te doen voor het welzijn van alle mensen.

Luz Haro Guanga is een boerin uit Ecuador en uitvoerend secretaris van het Netwerk van plattelandsvrouwen van Latijns-Amerika en het Caribisch gebied (RedLAC), alsook voorzitter van de technische afdeling van RedLAC in Ecuador,  FUNMUJERURAL-e. RedLAC is een sociale organisatie, bestaande uit meer dan 200 organisaties van plattelandsvrouwen uit heel Latijns-Amerika en het Caribisch gebied. Opgericht in 1990 in Argentinië streeft RedLAC ernaar de effectieve burger- en politieke participatie van plattelandsvrouwen te bevorderen. Dankzij de langdurige inspanningen van RedLAC heeft de Organisatie van Amerikaanse Staten (OAS) de periode 2024-2034 uitgeroepen tot het “Inter-Amerikaans decennium voor de rechten van alle vrouwen, meiden en meisjes in landelijke gebieden van Noord- en Zuid-Amerika”.