Il-Patt il-ġdid tal-UE dwar il-Migrazzjoni u l-Ażil, li meta ġie adottat f’Mejju 2024 tfaħħar tant bħala pass storiku, għad irid jagħti prova tal-valur tiegħu. Iżda l-isfidi li għandu quddiemu fl-2025 mhumiex faċli: f’ambjent ġeopolitiku straordinarjament inċert, il-kumplessità inerenti tal-Patt u l-iskadenza stretta għall-implimentazzjoni tiegħu se jirrikjedu kawtela u ħafna bbilanċjar – analiżi minn Camille Le Coz tal-Migration Policy Institute Europe (MPI Europe)

Fil-bidu tal-2025 tqajmu mistoqsijiet urġenti dwar il-futur tal-politiki dwar il-migrazzjoni fl-Unjoni Ewropea (UE). Il-Kummissjoni Ewropea l-ġdida stabbiliet perkors ċar bil-pjan ta’ implimentazzjoni tagħha għall-Patt il-ġdid dwar il-Migrazzjoni u l-Ażil, iżda ċ-ċirkostanzi li qed jinbidlu jistgħu jiddevjaw l-enfasi politika u r-riżorsi xi mkien ieħor. L-elezzjonijiet li jmiss fil-Ġermanja, il-waqgħa tar-reġim ta’ Assad u l-perkors imprevedibbli tal-gwerra fl-Ukrajna qed ikomplu jżidu l-inċertezza. Id-diskussjonijiet dwar il-mudelli ta’ esternalizzazzjoni għadhom għaddejjin, iżda dawn l-isforzi ħafna drabi jsiru bħala manuvri politiċi iżolati u mhux bħala parti minn strateġija Ewropea koeżiva. Sadanittant, il-migrazzjoni għadha qed tiġi strumentalizzata fil-fruntiera bejn il-Polonja u l-Belarussja, u dan qed iwassal dejjem aktar għal ksur tad-dritt tal-UE. Din is-sena se tkun kruċjali biex jiġi ddeterminat jekk l-Unjoni Ewropea tistax issegwi approċċ li jrawwem il-fiduċja u jwassal għal azzjoni kollettiva tant meħtieġa, jew jekk hijiex se tiffaċċja frammentazzjoni ulterjuri.

F’Mejju 2024, ħafna minn dawk li jfasslu l-politika Ewropea faħħru l-adozzjoni tal-Patt bħala pass storiku, wara snin ta’ negozjati diffiċli. Eżatt qabel l-elezzjonijiet Ewropej, dan il-ftehim wera l-kapaċità tal-blokk li jgħaqqad u jindirizza wħud mill-aktar kwistjonijiet diffiċli tiegħu. L-għanijiet tal-Patt huma fundamentali biex jiġu indirizzati t-tensjonijiet fi kwistjonijiet ta’ responsabbiltà u solidarjetà, biex tiġi solvuta l-perċezzjoni ta’ kriżi ta’ migrazzjoni perpetwa u biex jiġi indirizzat in-nuqqas ta’ qbil bejn il-proċeduri tal-ażil bejn l-Istati Membri bil-għan li jiġu armonizzati. Għalkemm il-qafas il-ġdid fil-parti l-kbira tiegħu jkompli jibni fuq is-sistema eżistenti, jintroduċi miżuri aktar stretti bħal skrinjar sistematiku, proċeduri mtejba tal-ażil u tar-ritorn fil-livell tal-fruntieri, u derogi minn regoli komuni f’każ ta’ kriżi. Il-Patt jappoġġja wkoll Ewropizzazzjoni akbar, peress li jipprevedi solidarjetà obbligatorja, isaħħaħ ir-rwol tal-istituzzjonijiet u l-aġenziji tal-UE u jżid il-finanzjament u s-sorveljanza Ewropej.

Madankollu, din l-ispinta għall-kredibbiltà tal-UE f’termini tal-ġestjoni tal-migrazzjoni bħala blokk jista’ jkollha ħajja qasira jekk l-Ewropej ma jibdewx jimplimentaw ir-regoli l-ġodda minn Mejju 2026. Din l-iskadenza stretta hija sfida partikolarment diffiċli, peress li l-Patt jirrikjedi l-ħolqien ta’ sistema kumplessa, il-mobilizzazzjoni tar-riżorsi u r-reklutaġġ u t-taħriġ tal-persunal, speċjalment għall-Istati Membri l-aktar esposti. Għalkemm l-Istati Membri żviluppaw pjani ta’ azzjoni nazzjonali, ħafna minn din il-ħidma twettqet bil-bibien magħluqin u mingħajr diffużjoni ta’ messaġġi politiċi. Din id-diskrepanza toħloq riskju dejjem akbar, peress li t-tmexxija politika hija kruċjali biex jinżamm il-bilanċ delikat fil-livell tal-UE.

Barra minn hekk, l-implimentazzjoni tas-sistema l-ġdida teħtieġ il-formazzjoni ta’ koalizzjonijiet bejn l-partijiet interessati. L-aġenziji nazzjonali tal-ażil huma essenzjali biex testi leġiżlattivi kumplessi jiġu tradotti f’oqfsa prattiċi, u l-aġenziji tal-UE – b’mod partikolari l-Aġenzija tal-UE għall-Ażil – diġà jaqdu rwol ċentrali f’dan il-proċess. Daqstant importanti huwa l-involviment tal-organizzazzjonijiet mhux governattivi sabiex jiġi sfruttat l-għarfien espert tagħhom u jiġi żgurat l-aċċess għall-konsulenza legali u s-sorveljanza tal-proċeduri l-ġodda, fost affarijiet oħra. Biex jiġu appoġġjati dawn l-isforzi, huma meħtieġa approċċi aktar kollaborattivi, inklużi konsultazzjonijiet regolari, mekkaniżmi robusti għall-kondiviżjoni tal-informazzjoni, u task forces operazzjonali li jiltaqgħu regolarment.

Għalissa, il-kwistjoni li qed tingħata ħafna attenzjoni hija dik tal-istrateġiji ta’ esternalizzazzjoni, li għadd dejjem jikber ta’ kapitali Ewropej iqisuhom bħala soluzzjonijiet għall-isfidi tal-migrazzjoni tal-UE. Il-ftehim bejn l-Italja u l-Albanija, li f’dan il-qasam stabbilixxa lil Giorgia Meloni bħala figura ewlenija fix-xena Ewropea, qajjem ħafna dibattitu dwar il-kapaċità tagħha li ttejjeb il-ġestjoni tal-migrazzjoni mħallta. Madankollu, dan għadu ma ta l-ebda riżultat, u għadu ftehim bilaterali, li jeskludi kontribuzzjonijiet minn imsieħba Ewropej oħra. Sadanittant, gvernijiet oħra fasslu mudelli alternattivi, bħaċ-ċentri ta’ ritorn, u pproponew modi kif dawn jiġu integrati f’approċċ mifrux mal-UE kollha.

Hija preċiżament din il-kwistjoni tar-ritorn li mistennija tkun fiċ-ċentru tad-dibattitu politiku fix-xhur li ġejjin. Tabilħaqq, parti mill-Patt tiddependi fuq it-titjib tat-tħaffif tar-ritorn, speċjalment għal individwi li jkunu għaddejjin minn proċeduri fuq il-fruntieri fl-Istati l-aktar esposti. Il-Kummissjoni u l-Istati Membri qed jaħdmu biex jindirizzaw din l-emerġenza u fl-istess ħin jipprovdu spazju għal skemi pilota ta’ pjattaformi ta’ ritorn. F’Marzu huma mistennija proposti għar-rieżami tad-Direttiva dwar ir-Ritorn. Minħabba l-iskadenzi qosra, ir-riskju huwa li l-Ewropej ma jirriflettux bis-sħiħ fuq it-tagħlimiet meħuda fil-prattika, minkejja l-progress li sar matul l-aħħar għaxar snin f’oqsma bħas-sensibilizzazzjoni, il-konsulenza, l-appoġġ għar-riintegrazzjoni u t-tagħlim reċiproku fil-livell tal-UE. Barra minn hekk, jeħtieġ li l-Ewropa tkun kawta li l-esperimentazzjoni b’mudelli ta’ esternalizzazzjoni ma tagħmilx ħsara lir-relazzjonijiet tagħha mal-pajjiżi ta’ oriġini u ddgħajjef il-pożizzjoni usa’ tagħha.

Dan l-att delikat ta’ bbilanċjar li qed jiżviluppa f’ambjent straordinarjament inċert se jservi ta’ test għall-implimentazzjoni tal-Patt għall-ġestjoni tal-migrazzjoni, u anke għall-proġett Ewropew b’mod aktar ġenerali. B’mod partikolari, is-sitwazzjoni fil-fruntiera Pollakka toħroġ fid-dieher sfidi speċifiċi għall-osservazzjoni ta’ regoli vinkolanti taħt il-pressjoni ta’ ġar ostili. Fir-rigward tas-Sirja u l-Ukrajna, jeħtieġ li l-bliet kapitali Ewropej jitħejjew għal żviluppi mhux previsti. Fis-sena li ġejja, se jkun kruċjali li titrawwem tmexxija b’saħħitha fil-livell tal-UE biex jiġu implimentati regoli ġodda u jkomplu jiġu esplorati toroq innovattivi li jallinjaw u jsaħħu approċċ konġunt. Approċċ bħal dan jeħtieġ li l-isforzi jiġu kkonċentrati fuq l-istabbiliment ta’ sħubijiet reżiljenti ma’ pajjiżi ta’ prijorità u li tiġi evitata d-devjazzjoni tar-riżorsi permezz ta’ manuvri politiċi.

Camille Le Coz hija Direttur Assoċjat fil-Migration Policy Institute Europe, istitut tar-riċerka bbażat fi Brussell li jfittex ġestjoni aktar effettiva tal-immigrazzjoni, l-integrazzjoni tal-immigranti, u s-sistemi tal-ażil kif ukoll riżultati ta’ suċċess għal immigranti ġodda, familji bi sfond ta’ immigrazzjoni, u komunitajiet ospitanti.