Τρεις νικητές από τη Σλοβακία, το Βέλγιο και τη Γαλλία τιμήθηκαν με το 15ο Βραβείο της Κοινωνίας των Πολιτών της ΕΟΚΕ για το αξιοθαύμαστο έργο που επιτελούν σχετικά με την καταπολέμηση της επιβλαβούς πόλωσης σε όλη την Ευρώπη. Τα ονόματα των νικητών ανακοινώθηκαν στις 20 Μαρτίου στην τελετή απονομής των βραβείων που πραγματοποιήθηκε κατά τη διάρκεια της Εβδομάδας της Κοινωνίας των Πολιτών.  

Το χρηματικό έπαθλο μοιράστηκε στους τρεις επικρατέστερους υποψηφίους. Ο νικητής του πρώτου βραβείου έλαβε 14 000 ευρώ, ενώ οι δύο επιλαχόντες που απέσπασαν το δεύτερο βραβείο έλαβαν από 9 000 ευρώ ο καθένας.

ΠΡΩΤΟ ΒΡΑΒΕΙΟ: η σλοβακική οργάνωση «Slovak Debate Association» για την πρωτοβουλία «Ολυμπιάδα Κριτικής Σκέψης»

Η οργάνωση «Slovak Debate Association» (SDA) είναι ΜΚΟ που δραστηριοποιείται στη Σλοβακία. Αποστολή της είναι να προάγει το ανοικτό πνεύμα και την κριτική σκέψη και να ενθαρρύνει την ενεργό συμμετοχή των νέων της Σλοβακίας στα κοινά. Μέσω μιας σειράς προγραμμάτων, η οργάνωση SDA μαθαίνει τους νέους να αξιολογούν γεγονότα και απόψεις, να διατυπώνουν τα δικά τους επιχειρήματα και να προσεγγίζουν με κριτικό πνεύμα το περιεχόμενο των μέσων ενημέρωσης αναζητώντας αξιόπιστες πηγές πληροφόρησης. Με τον τρόπο αυτό, η οργάνωση προσφέρει πεδίο ανοικτού και δημόσιου διαλόγου για βασικά ζητήματα που αντιμετωπίζει η σλοβακική κοινωνία.

Ένα από τα πιο επιτυχημένα προγράμματα που εγκαινιάστηκε το 2021 είναι η Ολυμπιάδα Κριτικής Σκέψης. Η πρωτοβουλία αυτή έχει ήδη αγκαλιαστεί από το κοινό καθώς πέρυσι έλαβαν μέρος 9 000 περίπου μαθητές από περισσότερα από 300 σχολεία. Στο πλαίσιο αυτού του καινοτόμου προγράμματος διοργανώνεται διαγωνισμός με σκοπό την ενίσχυση της ανθεκτικότητας των μαθητών απέναντι στην παραπληροφόρηση. Η παραπληροφόρηση έχει προσλάβει πολύ μεγάλες διαστάσεις στη Σλοβακία: το 61% των Σλοβάκων δεν εμπιστεύονται τα μέσα ενημέρωσης και οι περισσότεροι από τους μισούς πιστεύουν σε θεωρίες συνωμοσίας. Η Ολυμπιάδα Κριτικής Σκέψης αντιμετωπίζει κατά μέτωπο αυτήν την πρόκληση ενισχύοντας την παιδεία στα μέσα ενημέρωσης και αλλάζοντας τις καταναλωτικές συνήθειες των νέων.

Ο διαγωνισμός απευθύνεται σε τρεις ηλικιακές ομάδες μαθητών (ηλικίες 8-13 ετών) και οι συμμετέχοντες πρέπει να ολοκληρώσουν μια σειρά από δοκιμασίες από τον πραγματικό κόσμο των μέσων ενημέρωσης σε τρεις γύρους. Οι ασκήσεις έχουν σχεδιαστεί με βάση το περιεχόμενο στο οποίο είναι πιθανό να εκτεθούν οι μαθητές στην καθημερινή τους ζωή. Οι μαθητές αναλύουν βίντεο του TikTok, επαληθεύουν την ακρίβεια περιεχομένου που έχει δημιουργηθεί από την τεχνητή νοημοσύνη και αξιολογούν αναρτήσεις στο Instagram προσπαθώντας να διακρίνουν μεταξύ πραγματικότητας και παραπληροφόρησης. Σε άλλον γύρο οι μαθητές καλούνται να μιλήσουν ενώπιον κοινού και να εκθέσουν τα επιχειρήματά τους στους ομολόγους τους.

«Η Ολυμπιάδα Κριτικής Σκέψης συμβάλλει στην καταπολέμηση της πόλωσης της κοινωνίας καθώς μαθαίνει σε χιλιάδες μαθητές πώς να προσεγγίζουν τα θέματα από διαφορετικές οπτικές γωνίες, να αναγνωρίζουν γνωστικές προκαταλήψεις και να διατυπώνουν τις απόψεις τους εποικοδομητικά», δήλωσε ο Richard Vaško, ιδρυτής και συντονιστής του προγράμματος. «Με αυτήν την παρέμβαση που βασίζεται στις δεξιότητες ενισχύουμε την κριτική σκέψη και την παιδεία στα μέσα ενημέρωσης και παρέχουμε έτσι τα εφόδια στους νέους για να αντιστέκονται στην παραπληροφόρηση και να συμμετέχουν στον κοινωνικό διάλογο με κριτική σκέψη».

ΔΕΥΤΕΡΟ ΒΡΑΒΕΙΟ: η γαλλική οργάνωση «Reporters d'Espoirs» για την πρωτοβουλία «Prix Européen Jeunes Reporters d’Espoirs»

Η οργάνωση «Reporters d'Espoirs» είναι γαλλική μη κερδοσκοπική οργάνωση που ιδρύθηκε το 2003. Εγκαινίασε την προσέγγιση της «δημοσιογραφίας των λύσεων», μια ευρύτατα πλέον διαδεδομένη μορφή δημοσιογραφίας που αναζητά απαντήσεις στις προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα η κοινωνία. Η οργάνωση ενθαρρύνει τους δημοσιογράφους να ενστερνιστούν αυτήν τη θετική νοοτροπία και ανταμείβει τα πιο πρωτοποριακά ρεπορτάζ και άρθρα γνώμης δημοσιογράφων και νέων με μια σειρά από βραβεία.

Η πρωτοβουλία «Prix Européen Jeunes Reporters d’Espoirs» επιβραβεύει και εκπαιδεύει τους δημοσιογράφους στη δημοσιογραφία των λύσεων στη γαλλική γλώσσα. Το πολύπλευρο πρόγραμμα προσφέρει στους υποψηφίους την ευκαιρία να εκπαιδευτούν στη «δημοσιογραφία των λύσεων» μέσω ενός διαδικτυακού μαθήματος που παρέχεται σε συνεργασία με τη Σχολή Δημοσιογραφίας του Πανεπιστημίου Aix-Marseille. Επίσης, κάθε υποψήφιος καθοδηγείται από έναν μέντορα, ο οποίος βοηθά τους υποψηφίους να βελτιώσουν τις δεξιότητές του στον γραπτό και τον προφορικό λόγο, και εκπαιδεύεται στην τέχνη της αφήγησης. Οι νικητές προσκαλούνται άλλωστε στο Παρίσι για 48ωρο εκπαιδευτικό ταξίδι κατά τη διάρκεια του οποίου συναντούν άλλους δημοσιογράφους και εμπειρογνώμονες από όλη την Ευρώπη που μοιράζονται το ίδιο πάθος. Στη συνέχεια, απονέμονται σε έξι νικητές χρηματικά έπαθλα συνολικού ύψους 10 000 ευρώ.

«Η καταπολέμηση της πόλωσης ενυπάρχει στη μέθοδο της δημοσιογραφίας των λύσεων: αυτού του είδους η δημοσιογραφία αποκαλύπτει την πολυπλοκότητα του κόσμου και την πολυμορφία των παραγόντων που δρουν σε όλα τα επίπεδα και σε όλες τις χώρες, από κοινού ή χωριστά, παρουσιάζοντας παράλληλα τα περιθώρια που υπάρχουν για τη διάχυση των τοπικών πρωτοβουλιών» δήλωσε o Gilles Vanderpooten, διευθυντής της οργάνωσης «Reporters d'Espoirs».

Κατά τη διάρκεια των τριών προηγούμενων διαδικασιών υποβολής αιτήσεων για το βραβείο, υποβλήθηκαν 400 αιτήσεις από 25 χώρες. Στην 4η διαδικασία υποβολής αιτήσεων που είναι σε εξέλιξη, οι αιτήσεις αναμένεται να υπερβούν τις 300. Η οργάνωση έχει ήδη βοηθήσει περισσότερους από 75 υποψηφίους να τελειοποιήσουν τις γραπτές και προφορικές τους δεξιότητες στη γαλλική γλώσσα.

Η ιδέα μπορεί εύκολα να αναπαραχθεί και η ομάδα βρίσκεται ήδη σε συζητήσεις με δημοσιογράφους από την Ισπανία, την Ιταλία και το Βέλγιο για να συνεργαστεί μαζί τους και να διαδώσει το βραβείο.

«Φιλοδοξία μας είναι να επεκτείνουμε το βραβείο πέραν του γαλλόφωνου κόσμου και να το διαδώσουμε και σε άλλες γλώσσες της Ευρωπαϊκής Ένωσης», δήλωσε ο κ. Vanderpooten. «Μόνο έτσι θα μπορέσουμε να πετύχουμε τη συμμετοχή όλο και περισσότερων νέων στην “Ευρώπη των λύσεων”».

ΤΡΙΤΟ ΒΡΑΒΕΙΟ: η βελγική οργάνωση «FEC Diversité asbl» για την πρωτοβουλία της «ESCAPE GAME EXTREME DROITE pour se désintoxiquer»

Στην Ευρώπη και σε ολόκληρο τον κόσμο, οι δεξιές ιδεολογίες εδραιώνονται ολοένα και περισσότερο. Τα ακροδεξιά κόμματα κερδίζουν έδαφος και ο λαϊκισμός αυξάνεται. Η βελγική μη κερδοσκοπική οργάνωση «FEC Diversité» επινόησε μια μέθοδο για να αντικρούσει αυτές τις απόψεις στις τάξεις των εκπαιδευτικών, των συνδικαλιστικών οργανώσεων και των απλών πολιτών.

Η πρωτοβουλία «ESCAPE GAME EXTREME DROITE pour se désintoxiquer» είναι ένα παιχνίδι διαφυγής που βοηθά τους παίκτες να «αποτοξινωθούν» από τις ακροδεξιές πεποιθήσεις με διασκεδαστικό και διαδραστικό τρόπο. Οι παίκτες ενημερώνονται ότι έχουν μολυνθεί με ακροδεξιές ιδέες και ότι πρέπει να αποτοξινωθούν με μια σειρά από διαδικασίες. Με τον τρόπο αυτό, μαθαίνουν πώς διαδίδονται και ενισχύονται οι ακροδεξιές ιδέες στην κοινωνία.

Το παιχνίδι αποτελείται από τέσσερα τμήματα και το κάθε τμήμα περιλαμβάνει συγκεκριμένες δοκιμασίες στις οποίες πρέπει να υποβληθούν οι παίκτες. Στο τμήμα Α οι συμμετέχοντες αναλύουν τον αντίκτυπο της ακροδεξιάς στον χώρο εργασίας με τη βοήθεια 19 αντικειμένων που προσφέρουν ερεθίσματα για συζήτηση. Στο τμήμα Β οι παίκτες διαβάζουν πραγματικές μαρτυρίες μεταναστών για να κατανοήσουν τη διαδρομή τους προς την Ευρώπη. Στο τμήμα Γ οι παίκτες ακούν μια «ομιλία για την ακροδεξιά», συνοδεία διαφόρων εικόνων. Στο τμήμα Δ οι παίκτες συζητούν για μια έκθεση που αφορά ένα ακροδεξιό κόμμα και στη συνέχεια συμπληρώνουν σταυρόλεξα.

Στο καθηλωτικό παιχνίδι συμμετέχουν εκπαιδευτές με προστατευτικές στολές και αντιασφυξιογόνες μάσκες, των οποίων η φωνή είναι αλλοιωμένη. Ο σκοπός αυτών των διαφορετικών δοκιμασιών είναι η ενεργοποίηση και των πέντε αισθήσεων των παικτών για να νιώσουν πραγματικά την εμπειρία αυτή και να ευαισθητοποιηθούν για τη δημοκρατική απειλή στην Ευρώπη.

Από την έναρξή του παιχνιδιού τον Ιούνιο του 2023, σχεδόν 1000 παίκτες έχουν ήδη «αποτοξινωθεί» και το μήνυμα έχει διαδοθεί στα συνδικαλιστικά σωματεία, στις οργανώσεις και στα σχολεία εντός και εκτός Βελγίου. Συμμετέχοντες από τη Γαλλία και τη Βουλγαρία έχουν έρθει να παίξουν το παιχνίδι για να το μεταφέρουν και αλλού.

«Είμαστε υπερήφανοι που δημιουργήσαμε ένα καινοτόμο εκπαιδευτικό εργαλείο, το οποίο προσεγγίζει το ζήτημα των ακροδεξιών ιδεών με διασκεδαστικό και διαδραστικό τρόπο», δηλώνει η Malika Borbouse από την οργάνωση «FEC Diversité». «Προωθώντας τον διάλογο και τον συλλογικό προβληματισμό, η πρωτοβουλία μας συνέβαλε στη μείωση των εστιών έντασης και στην προώθηση μιας κοινωνίας χωρίς αποκλεισμούς».