Dit jaar heeft het EESC voor de 15e keer zijn prijs voor het maatschappelijk middenveld uitgereikt. De drie winnaars komen uit Slowakije, België en Frankrijk. Zij werden beloond voor hun voorbeeldige inzet in de strijd tegen polarisatie in heel Europa. De prijsuitreiking vond op 20 maart plaats tijdens de Week van het maatschappelijk middenveld.  

Het prijzengeld werd verdeeld onder de drie winnaars. De eerste prijs bedroeg EUR 14000. De winnaars van de tweede en derde prijs ontvingen elk EUR 9000.

EERSTE PRIJS: de Slowaakse Debatvereniging voor de Olympiade van het Kritisch Denken

De Slovak Debate Association (SDA) is een ngo in Slowakije die zich ervoor inzet ruimdenkendheid en kritisch denken te stimuleren en de Slowaakse jongeren tot actief burgerschap aan te zetten. Via een reeks programma’s leert de debatvereniging jongeren om feiten en meningen te beoordelen, hun eigen argumenten te formuleren en kritisch na te denken over wat er in de media verschijnt om zo geloofwaardige informatiebronnen te vinden. Op deze manier biedt de organisatie ruimte voor een open en publiek debat over de belangrijkste kwesties waar de Slowaakse samenleving mee te maken heeft.

De Olympiade van het Kritisch Denken, die in 2021 van start ging, is een van de meest succesvolle programma’s van de debatvereniging. De populariteit van de Olympiade neemt gestaag toe. Vorig jaar namen er bijna 9000 leerlingen van meer dan 300 scholen aan deel. De kern van dit innovatieve project is een wedstrijd die leerlingen leert om te gaan met desinformatie. Desinformatie is een groot probleem in Slowakije: 61 % van de Slowaken wantrouwt de media en meer dan de helft gelooft in samenzweringstheorieën. De Olympiade probeert dit probleem rechtstreeks aan te pakken door mediageletterdheid op te bouwen en de gewoonten van jongeren op het gebied van media-consumptie te veranderen.

De wedstrijd is ontworpen voor drie leeftijdsgroepen van leerlingen in de klassen 8-13. De deelnemers moeten in drie ronden een reeks levensechte media-uitdagingen onder de knie krijgen. De opdrachten gaan over onderwerpen waarmee de leerlingen in hun dagelijkse leven geconfronteerd kunnen worden. Ze moeten TikTok-video’s analyseren, AI-gegenereerde inhoud factchecken en Instagram-posts evalueren. Daarbij komt het erop aan om realiteit en desinformatie te onderscheiden. Leerlingen doen ook mee aan een spreekronde waarin ze hun argumenten aan hun medeleerlingen moeten voorleggen.

“De Olympiade van het Kritisch Denken draagt bij aan de depolarisatie van de samenleving omdat duizenden studenten leren om te gaan met verschillende standpunten, vooroordelen te herkennen en hun standpunt constructief te formuleren,” zegt de oprichter en directeur van het programma Richard Vaško. “Dit op vaardigheden gebaseerde programma versterkt het kritisch denken en de mediageletterdheid. Op deze manier wapenen we jongeren tegen desinformatie en zijn ze in staat om genuanceerd door het publieke debat te navigeren.”

TWEEDE PRIJS: Reporters d’Espoirs uit Frankrijk voor de Prix Européen Jeunes Reporters d'Espoirs

Reporters van de Hoop is een Franse non-profitorganisatie die werd opgericht in 2003 en een pioniersrol heeft gespeeld in de “oplossingsgerichte journalistiek”. Dat is nu een wijdverspreide vorm van journalistiek die probeert een oplossing te vinden voor de uitdagingen waar de samenleving vandaag de dag voor staat. De organisatie moedigt journalisten aan om dit positieve denken over te nemen en beloont journalisten en jongeren met een reeks prijzen voor bijzonder innovatieve verslaggeving en redactioneel werk.

Het initiatief Prix Européen Jeunes Reporters d'Espoirs reikt prijzen uit en leidt journalisten op in oplossingsgerichte journalistiek in het Frans. Het veelzijdige programma biedt kandidaten de kans om te leren hoe oplossingsgerichte journalistiek werkt door middel van een onlinecursus die wordt georganiseerd in samenwerking met de faculteit journalistiek van de Universiteit Aix-Marseille. De kandidaten krijgen een mentor toegewezen die hen helpt hun schrijf- en spreekvaardigheid te verbeteren en hen leert hoe ze een succesvolle pitch moeten maken. De beste kandidaten worden vervolgens uitgenodigd voor een studiereis van twee dagen naar Parijs, waar ze gelijkgestemde journalisten en experts uit heel Europa ontmoeten. Zes winnaars delen uiteindelijk het prijzengeld van in totaal EUR 10000.

“De bestrijding van polarisatie is inherent aan de methode van oplossingsgerichte journalistiek. Die bestaat erin een indruk te geven van de complexiteit van de wereld en de diversiteit van actoren die samen of onafhankelijk van elkaar op verschillende niveaus in verschillende landen optreden, en laat zien dat initiatieven die ter plaatse worden ontwikkeld, zich zeker kunnen verspreiden,” legt Gilles Vanderpooten, directeur van Reporters d'Espoirs, uit.

Voor de eerste drie edities van de prijs werden meer dan 400 aanvragen uit 25 landen ontvangen. De vierde editie is goed op weg om meer dan 300 aanvragen binnen te halen. De organisatie heeft al meer dan 75 kandidaten geholpen om hun geschreven en gesproken Frans te verbeteren.

Het idee gemakkelijk te kopiëren en het team is al in gesprek met journalisten in Spanje, Italië en België om samen te werken en ervoor te zorgen dat de prijs breder wordt verspreid.

“We willen de prijs van de Franstalige wereld naar andere taalgemeenschappen in de Europese Unie brengen,” zegt Vanderpooten. “Alleen zo kunnen we steeds meer jongeren voor een “oplossingsgericht Europa” winnen.”

DERDE PRIJS: FEC Diversité vzw uit België voor het project ESCAPE GAME EXTRÊME DROITE pour se désintoxiquer

In Europa en in de rest van de wereld zijn rechtse ideologieën in opmars. Extreemrechtse partijen winnen aan invloed en het populisme neemt toe. De Belgische non-profitorganisatie FEC Diversité heeft een concept ontwikkeld om de verspreiding van deze opvattingen onder de bevolking tegen te gaan, maar ook specifiek onder leerkrachten en in vakbonden.

ESCAPE GAME EXTRÊME DROITE pour se désintoxiquer is een escapegame waarin spelers op een leuke manier “ontsmet” worden van extreemrechtse ideeën. Spelers krijgen te horen dat ze besmet zijn met extreemrechtse ideologieën en moeten een reeks opdrachten oplossen om zichzelf te ontsmetten. Op die manier leren ze hoe extreemrechtse ideeën terrein en invloed winnen in de samenleving.

Het spel is verdeeld in vier gebieden, waarin de spelers verschillende taken moeten oplossen. In gebied A bespreken de spelers de invloed van extreemrechts op de werkplek. Daarbij hebben ze interactie met 19 objecten. In gebied B kunnen ze fragmenten uit getuigenissen van migranten lezen om een idee te krijgen van hun reis naar Europa. Gebied C bevat het audiobestand van een extreemrechtse toespraak. Daarbij wordt een reeks afbeeldingen getoond. In gebied D wordt spelers gevraagd een rapport over een extreemrechtse partij te analyseren en vervolgens een kruiswoordpuzzel op te lossen.

Aan dit interactieve spel doen ook coaches mee van wie de stemmen zijn vervormd. Ze dragen gasmaskers en veiligheidskleding. De bedoeling is om met alle vijf zintuigen opdrachten op te lossen. Op die manier gaan de spelers helemaal op in het spel en worden ze zich bewust van de mate waarin de democratie in Europa wordt bedreigd.

Sinds de lancering van het spel in juni 2023 zijn bijna 1000 spelers “ontsmet”. Intussen is de interesse gewekt bij vakbonden, organisaties en scholen in België en daarbuiten. Deelnemers uit Frankrijk en Bulgarije willen na hun deelname een eigen versie voor hun land ontwikkelen.

“We zijn er trots op dat we erin geslaagd zijn om een innovatief, interactief en educatief spel te ontwikkelen dat extreemrechtse ideeën op een aantrekkelijke manier aankaart,” legt Malika Borbouse van FEC Diversité uit. “Als we erin slagen de dialoog op gang te krijgen en mensen kunnen aanmoedigen om samen na te denken, dan heeft ons initiatief al bijgedragen aan het verminderen van spanningen en het creëren van een meer inclusieve samenleving.”