Op 26 september heeft het EESC een conferentie gehouden over het laatste verslag van de Europese Commissie inzake de rechtsstaat, met als doel na te gaan hoe de aanbevelingen die in het verslag worden gedaan tot tastbare verbeteringen in de lidstaten kunnen leiden.

Het verslag van de Commissie over de rechtsstaat bevat voor de allereerste keer landspecifieke aanbevelingen op het gebied van justitie, corruptie, media en ‘checks and balances’. Niet overal in de Unie wordt evenveel vooruitgang geboekt en in een aantal lidstaten bestaan nog steeds ernstige zorgen.

“De EU mag geen enkel instrument — ook begrotingsconditionaliteit niet — onbenut laten om in het geweer te komen tegen elke nieuwe aanval op de democratie, de rechtsstaat of de mensenrechten, waar en wanneer dan ook”, aldus EESC-voorzitter Christa Schweng tijdens haar openingsspeech.

Didier Reynders, Europees commissaris voor justitie, verwoordde het als volgt: “Dit jaar is opnieuw gebleken dat het verankeren van een sterke rechtsstaatcultuur in de EU van fundamenteel belang is. We staan zij aan zij om Oekraïne te helpen zijn soevereiniteit en integriteit te verdedigen, maar we kunnen alleen geloofwaardig blijven als we ook de rechtsstaat binnen de Europese Unie beschermen.”

De conferentie was tevens een gelegenheid om het tweede samenvattende verslag van de groep Grondrechten en de rechtsstaat (FRRL) van het EESC te presenteren, dat een overzicht bevat van de landenbezoeken die deze groep in 2020 en 2021 heeft gebracht aan Denemarken, Duitsland, Ierland, Tsjechië, Spanje, Cyprus en Litouwen. Volgens Cristian Pîrvulescu, voorzitter van de FRRL-groep, “blijken de democratische stelsels in de bezochte landen over het algemeen behoorlijk veerkrachtig, maar is de behoefte aan waarborgen en effectieve ‘checks and balances’ — inclusief een rol als waakhond voor het maatschappelijk middenveld — dringender dan ooit”.

In haar slotrede benadrukte Edita Hrdá, permanent vertegenwoordiger van de Tsjechische Republiek bij de EU, het belang van het maatschappelijk middenveld: “Het maatschappelijk middenveld kan mensenrechten tot leven brengen. Het bevorderen van de rechtsstaat is een permanente taak die niet alleen onze samenwerking, maar ook onze voortdurende waakzaamheid vereist.” (gb)