Η εξωτερική διάσταση της μετανάστευσης πρέπει να ενσωματωθεί στην εξωτερική πολιτική της ΕΕ

Η οικοδόμηση εταιρικών σχέσεων προσέλκυσης ταλέντων με τις χώρες καταγωγής και διέλευσης συνιστά βασικό στοιχείο πολιτικής για την αντιμετώπιση της μετανάστευσης. Η Ευρώπη πρέπει να μετατοπίσει το επίκεντρο της εξωτερικής διάστασης της μεταναστευτικής πολιτικής και να την εντάξει σε ένα ευρύτερο γεωπολιτικό και γεωοικονομικό θεματολόγιο, στο οποίο θα δοθεί η δέουσα θέση και σε άλλες πολιτικές. Διαφορετικά, το νέο σύμφωνο για τη μετανάστευση και το άσυλο θα είναι πολύ αδύναμο να αντιμετωπίσει τις αυξανόμενες μεταναστευτικές ροές.

Το τμήμα «εξωτερικές σχέσεις» (REX) της ΕΟΚΕ πραγματοποίησε υβριδική συνεδρίαση τον Ιούλιο 2021 σχετικά με τη γεωπολιτική της μετανάστευσης, στην οποία συμμετείχαν διακεκριμένοι ομιλητές από τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα, τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και ενδιαφερόμενοι φορείς από την Αφρική.

Σήμερα συζητάμε για τον τρόπο με τον οποίο η γεωπολιτική επηρεάζει τη μετανάστευση. Εάν παρατηρήσουμε αυτό που συνέβη στις χώρες Σαχέλ, είναι σαφές ότι το επόμενο μεγάλο κύμα μεταναστών προς την Ευρώπη θα προέλθει από την Αφρική, επεσήμανε ο Δημήτρης Δημητριάδης, πρόεδρος του τμήματος REX, στις εισαγωγικές παρατηρήσεις του.

Τα γεγονότα μιλούν από μόνα τους: εκτιμάται ότι σε διεθνές επίπεδο 281 εκατομμύρια άνθρωποι είναι μετανάστες. Σύμφωνα με στοιχεία του Ιανουαρίου 2020, εκτιμάται ότι 23 εκατομμύρια άνθρωποι από τα 447 εκατομμύρια που διαβιούν στην ΕΕ είναι υπήκοοι τρίτων χωρών, δηλαδή το 5 % του ευρωπαϊκού πληθυσμού. Συνολικά, εννέα εκατομμύρια υπήκοοι τρίτων χωρών απασχολούνται στην αγορά εργασίας της ΕΕ σε τομείς και επαγγέλματα κρίσιμης σημασίας.

Στο πλαίσιο αυτό, η Davinia Wood από τη ΓΔ Μετανάστευσης και Εσωτερικών Υποθέσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής τόνισε ότι, οι δημογραφικές εξελίξεις στην Ευρώπη καταδεικνύουν ότι πρέπει να αλλάξουμε το αφήγημα της μετανάστευσης σε κάτι θετικό» και πρόσθεσε ότι «παρά τις προβληματικές πτυχές των νομοθετικών προτάσεων και διαδικασιών, υπάρχει συναίνεση όσον αφορά το ζήτημα της εξωτερικής διάστασης και της συνεργασίας με τρίτες χώρες.

Παρόλο που το νέο σύμφωνο για τη μετανάστευση και το άσυλο εξακολουθεί να στηρίζει τις εταιρικές σχέσεις προσέλκυσης ταλέντων με τις χώρες καταγωγής, διέλευσης και προορισμού, φαίνεται να υπάρχουν εμπόδια που εμποδίζουν την αποτελεσματική εφαρμογή του.

Ο Jean-Louis De Brower από το πρόγραμμα Ευρωπαϊκών Υποθέσεων του Ινστιτούτου Egmont παρατήρησε ότι υπάρχει πιθανώς έλλειψη εμπιστοσύνης και αλληλεγγύης ως προς το νέο σύμφωνο. Ακόμη και σήμερα, η εξωτερική διάσταση της μεταναστευτικής πολιτικής της ΕΕ εκλαμβάνεται ως εξωτερίκευση της πολιτικής ευθύνης ή μετατόπιση των βαρών, αντί για επιμερισμός της ευθύνης και των βαρών.

Στο ίδιο πνεύμα, η Estrella Galán, εκπρόσωπος της ισπανικής επιτροπής Ayuda al Refugiado (Βοήθεια προς τους Πρόσφυγες), επεσήμανε ότι τα ζητήματα του ασύλου και της μετανάστευσης επιβαρύνουν τις χώρες εισόδου και θα πρέπει να αντιμετωπίζονται με πιο αναλογικό τρόπο, με βάση την κοινή ευθύνη και την αλληλεγγύη. Τα στοιχεία που παρουσίασε η κ. Galán δείχνουν ότι, μετά την Ιταλία, η Ισπανία έχει καταστεί η δεύτερη πιο δημοφιλής χώρα εισόδου δια της θαλάσσης για τα άτομα που έρχονται από τη Βόρεια Αφρική και τη Λατινική Αμερική.

Ο Ola Henrikson, περιφερειακός διευθυντής του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης, τόνισε επίσης την έννοια της εταιρικής σχέσης ως σημαντικό στοιχείο των συζητήσεων για τη μετανάστευση, δεδομένου ότι οι εταιρικές σχέσεις συμβάλλουν στην προώθηση της διαπεριφερειακής συνεργασίας στον τομέα της μετανάστευσης του εργατικού δυναμικού και στην οικοδόμηση στενότερων σχέσεων με τρίτες χώρες.

Η αναπτυξιακή πολιτική στην Αφρική μπορεί να θέσει τέλος στην παράνομη μετανάστευση

Μια απτή συμβολή στην ανάπτυξη της Αφρικής, η οποία είναι ευάλωτη στην κλιματική αλλαγή, θα μπορούσε να φέρει κοινωνική, πολιτική και οικονομική σταθερότητα.

Σύμφωνα με την Pierrette Herzberger-Fofana, βουλευτή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και πρώτη αντιπρόεδρο της Επιτροπής Ανάπτυξης, οι αναπτυξιακές πολιτικές είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με τη μετανάστευση. Η ΕΕ ασκεί επιρροή στις χώρες της Σαχάρας ιδίως στον τομέα της καταπολέμησης της τρομοκρατίας και της διαχείρισης των μεταναστευτικών ροών. Ωστόσο, είναι σημαντικό η ΕΕ να αλλάξει οπτική γωνία και να αναζητήσει τρόπους εφαρμογής των αρχών χωρίς να αφήνει κανέναν στο περιθώριο, προκειμένου να επιτύχει τους στόχους της Ατζέντας του 2030 για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη.

Επιπλέον, η Δρ. Chiyoge B. Sifa, περιφερειακή διευθύντρια της Διεθνούς Συνεταιριστικής Ένωσης (ICA) Αφρική, υπογράμμισε τη σημασία της εταιρικής σχέσης ICA-ΕΕ και των πολυμερών προγραμμάτων που χρηματοδοτούνται από τα κονδύλια της ΕΕ, τα οποία διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στο να αποθαρρύνουν τους νέους να διασχίσουν τη Μεσόγειο. Όπως δήλωσε, η Αφρική έχει τον νεότερο ηλικιακά πληθυσμό, μια ευλογία και συνάμα πρόβλημα εάν δεν αντιμετωπιστεί ορθά και εξήγησε ότι οι νεαροί Αφρικανοί επενδύουν πολλά στη μετανάστευση προς την Ευρώπη, εάν δεν μπορούν να βρουν ένα καλύτερο μέλλον στην Αφρική.

Η προώθηση της περιφερειακής σταθερότητας στην Αφρική και η δημιουργία ευνοϊκού κλίματος για την περιφερειακή ολοκλήρωση αποτελούν θεμελιώδεις πολιτικές που πρέπει να ληφθούν υπόψη. Ο Joseph Bikanda, εκπρόσωπος του Παναφρικανικού Δικτύου υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δήλωσε ότι ο καθορισμός ενός πολιτικού χάρτη πορείας κατόπιν διαπραγματεύσεων με τις τοπικές αρχές και την κυβέρνηση, στο πλαίσιο του οποίου προστατεύονται τα συμφέροντα όλων των τομέων της κοινωνίας, παραμένει ο πιο οικονομικά αποδοτικός και βιώσιμος τρόπος για την επίτευξη προόδου. 

Τέλος, ο Giacomo Durazzo, πρέσβης και επικεφαλής της αντιπροσωπείας της ΕΕ στη Μαυριτανία, τόνισε τη σημασία της καταπολέμησης της εμπορίας ανθρώπων, ένα εξαιρετικά κερδοφόρο επιχειρηματικό πρότυπο, το οποίο ενίοτε υποστηρίζεται από πολιτικές αρχές και το οποίο είναι βαθιά ριζωμένο στην περιοχή της Αφρικής.

Η δημιουργία ισχυρών εταιρικών σχέσεων με τις χώρες καταγωγής και διέλευσης με ελλιπή διαχείριση της μετανάστευσης αποτελεί βασική πολιτική για την αντιμετώπιση της εμπορίας ανθρώπων. Ο κ. Durazzo επεσήμανε επίσης την ανάγκη επένδυσης σε προγράμματα συνεργασίας με επίκεντρο τους νέους τα οποία να προωθούν ευκαιρίες απασχόλησης. Αναφέρθηκε στη Μαυριτανία ως πρότυπο και επεσήμανε την υποδειγματική συνεργασία μεταξύ των τοπικών αρχών, οι οποίες κατάφεραν να αντιμετωπίσουν τα δίκτυα εμπορίας ανθρώπων και τους διακινητές.

Τέλος, η δομή της κοινωνίας των πολιτών στην ήπειρο πρέπει να ενισχυθεί, καθότι δεν είναι πλήρως ενσωματωμένη ούτε στην Αφρική ούτε στην Ευρώπη. Ο ρόλος της κοινωνίας των πολιτών αποτελεί βασικό στοιχείο, το οποίο θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη κατά τον σχεδιασμό των συμφωνιών μεταξύ της ΕΕ και της Αφρικής.