Bħalma jgħidu, “qatt ma nitilfu l-opportunità li nitilfu opportunità” – frażi li dehret fl-Ukrajna fis-snin eżatt qabel ma faqqgħet il-gwerra fuq skala kbira. Din esprimiet frustrazzjoni bin-nuqqas ta’ riformi fundamentali wara r-rivoluzzjonijiet tal-2004 (Orange) u tal-2013 (Euromaidan). Bla dubju, kull rivoluzzjoni ġabet xi bidliet, iżda kull ġlieda kbira tqanqal stennijiet kbar u d-diżappunt meta jsir ftit li xejn ikun akbar.

Allura, xi rridu nagħmlu biex ma nitilfux iċ-ċans għal bidla din id-darba? 

Fil-fehma tiegħi, Oleksandra Matviichuk, ir-rebbieħa Ukrena tal-Premju Nobel għall-Paċi, tagħti risposta kredibbli għal din il-mistoqsija. Oleksandra hija avukat tad-drittijiet tal-bniedem u mexxejja tas-soċjetà ċivili, u għalhekk naturalment fid-diskors qawwi tagħha ta’ aċċettazzjoni hija ffukat fuq id-drittijiet tal-bniedem. 

Dan kollu jista’ jidher ’il bogħod mill-bżonnijiet bażiċi tal-persuni, kif deskritt mill-kummidjant Russu Evgenii Petrosyan fl-awgurju tiegħu tal-ewwel tas-sena: “Jekk kilt, ħadt banju u f’darek hemm is-sħana, dan ifisser li inti iffortunat u twilidt ir-Russja”. Madankollu, l-avvenimenti reċenti wrew li meta ninjuraw il-ksur tad-drittijiet tal-bniedem fir-Russja, kif għamlu l-mexxejja Ewropej biex iżommu djarhom sħan u jippreservaw l-ekonomiji tagħhom, dan jista’ jwassal għal diżastru.

“Stat li joqtol lill-ġurnalisti, jitfa’ fil-ħabs attivisti jew iwaqqaf dimostrazzjonijiet paċifiċi huwa ta’ theddida, u mhux biss għaċ-ċittadini tiegħu,” tgħid Matviichuk. “Fit-teħid ta’ deċiżjonijiet politiċi, id-drittijiet tal-bniedem iridu jkunu importanti daqs il-benefiċċji ekonomiċi jew is-sigurtà. Dan l-approċċ għandu jiġi applikat ukoll fil-politika barranija.”

Wasal iż-żmien li nibnu sistema ġdida fid-dinja li għandha d-drittijiet tal-bniedem fil-qalba tagħha, tinsisti Matviichuk. Dan m’għandux jitħalla f’idejn il-politiċi biss – is-soċjetà ċivili għandha tkun attiva kemm jista’ jkun f’dan il-proċess. “Għandna bżonn moviment ġdid umanist li l-ħidma tiegħu tkun siewja, li jeduka lin-nies, li jibni appoġġ fil-lokal u li jġiegħel lin-nies jipparteċipaw fil-protezzjoni tad-drittijiet u l-libertajiet”, tgħid Matviichuk.
 
Wasal iż-żmien – u huwa ż-żmien adatt – li jitwettqu numru ta’ riformi fl-UE u fl-Ukrajna. Li naqilbu għal riżorsi ta’ enerġija aktar ekoloġiċi, mingħajr ma nistennew li l-provvista Russa tal-gass u taż-żejt tiġi restawrata. Li nsibu modi biex inwaqqfu d-diżinformazzjoni u l-propaganda Russa, u, bl-għajnuna tal-UE, li fl-aħħar tiġi riformata s-sistema kontra l-korruzzjoni fl-Ukrajna. 

Hekk kif il-gwerra tidħol fit-tieni sena tagħha jeħtieġ li nimxu lejn dawn il-bidliet kollha. Kif rajna, il-bidla mhux se tiġi waħedha wara gwerra jew rivoluzzjoni u l-Ukreni issa jafu dan tajjeb ħafna. U din id-darba hemm aspettattivi kbar fil-qlub mhux biss tal-Ukreni, iżda wkoll tal-Ewropej. Wara r-rebħa, il-ġlieda biex tinbena dinja ġdida, sostenibbli u paċifika hija responsabbiltà tagħna lkoll. La l-Ukreni u lanqas l-Ewropej ma jistgħu jerġgħu jitilfu din l-opportunità. 

Olena Abramovych, Televiżjoni Ukren, korrispondenta tal-kanal televiżiv Inter fi Brussell.