EESC Info: Hoe kan het maatschappelijk middenveld bijdragen aan de toetredingsonderhandelingen met de landen van de Westelijke Balkan?

Ionut Sibian: Het EESC is er ten stelligste van overtuigd dat het maatschappelijk middenveld actief bij de uitbreiding moet worden betrokken: het vormt immers de brug tussen de politiek en de burgers en kan mee nagaan of fundamentele beginselen zoals de vrijheid van meningsuiting, de rechtsstaat, onafhankelijke media, gelijke behandeling, corruptiebestrijding en het voorkomen van belangenconflicten daadwerkelijk in de praktijk worden toegepast.

Het Comité is er altijd voorstander van geweest om maatschappelijke organisaties stelselmatig te betrekken bij de planning, programmering, uitvoering en monitoring van hervormingen in het kader van het toetredingsproces. Niet alleen de regeringen van de landen van de Westelijke Balkan maar ook de EU-instellingen zelf zouden zich aan deze stelregel moeten houden.

In het in maart 2021 goedgekeurde advies “Bevordering van het toetredingsproces – Een geloofwaardig EU-perspectief voor de Westelijke Balkan”, verzoekt het EESC de Europese Commissie dringend om het maatschappelijk middenveld een grotere rol toe te kennen in het kader van de nieuwe methode en het nauwer te betrekken bij het uitbreidingsproces. Op die manier kunnen niet alleen de politieke, maar ook de economische en sociale uitdagingen beter het hoofd worden geboden. De versterking van de capaciteiten van de sociale partners en andere maatschappelijke organisaties op nationaal niveau, de bevordering van regionale samenwerking en de uitwisseling van expertise moeten dan ook tot de prioriteiten van de EU-financiering blijven behoren.

Om te kunnen nagaan of de politieke elite in de Westelijke Balkan de beginselen van transparantie en verantwoording naleeft, zou het goed zijn als de EU de maatschappelijke organisaties in de regio verzoekt om regelmatig “schaduwverslagen” op te stellen over de toestand van de democratie. Ook hebben we de Commissie gevraagd om in de landenverslagen in het kader van het jaarlijkse “uitbreidingspakket” op duidelijke en gestructureerde wijze aan te geven hoe de betrekkingen tussen de regeringen van de landen van de Westelijke Balkan en het maatschappelijk middenveld worden gemonitord, overeenkomstig de strategische richtsnoeren van DG NEAR inzake de EU-steun aan het maatschappelijk middenveld in de uitbreidingsregio voor de periode 2021-2027. Op grond daarvan kunnen dan politieke maatregelen worden genomen wanneer er sprake is van achteruitgang, terwijl vooruitgang meer tastbare voordelen zou opleveren voor de toetredingslanden.

Welke rol is hierbij weggelegd voor het forum voor het maatschappelijk middenveld van de Westelijke Balkan, dat door het EESC werd opgericht?

Het forum voor het maatschappelijk middenveld van de Westelijke Balkan maakt deel uit van de werkzaamheden van het EESC in verband met deze regio. Het vormt een aanvulling op de bilaterale betrekkingen met de landen die onderhandelen over toetreding tot de EU via de gemengde raadgevende comités voor het maatschappelijk middenveld, die zijn opgericht op grond van de stabilisatie- en associatieovereenkomsten.

Het EESC-forum voor het maatschappelijk middenveld, dat sinds 2006 om de twee jaar wordt gehouden, biedt de gelegenheid om van gedachten te wisselen over de situatie, de behoeften en de toekomstige ontwikkeling van het maatschappelijk middenveld in de regio. Het forum wordt bijgewoond door maatschappelijke organisaties uit de landen van de Westelijke Balkan, leden van het EESC, vertegenwoordigers van nationale sociaal-economische raden en soortgelijke instellingen en vertegenwoordigers van EU-instellingen en internationale organisaties. De deelnemers keuren aanbevelingen aan nationale overheden en Europese instellingen goed. Dit jaar werd het Forum georganiseerd in Skopje (op 30 september en 1 oktober), net voor de top EU-Westelijke Balkan in Brdo (Slovenië) op 6 oktober; zo konden alle betrokkenen nog vóór de top kennisnemen van de slotverklaring van het Forum. De aanbevelingen bevatten ook richtsnoeren inzake de toekomstige werkzaamheden van het EESC in verband met de regio.

Ionut Sibian, voorzitter van het follow-upcomité EU-Westelijke Balkan