Jan Štuka ta’ 11-il sena minn Zagreb, il-Kroazja, għandu spina bifida u jista’ jimxi biss bl-għajnuna ta’ ortosi u walker, iżda dan mhux qed iwaqqfu milli jkun atleta ta’ suċċess. Fl-2023 rebaħ il-premju tal-aqwa plejer żagħżugħ tal-para basketball Kroat, Jan ikkompeta wkoll fl-għawm u issa jipprattika l-iskijjar Nordiku. Fil-ħin liberu, jilgħab il-futbol ma’ sħabu u jiskorja b’idejh. Jan u ommu, Jasmina Bogdanović, kellmuna dwar l-opportunitajiet sportivi għat-tfal b’diżabilità u spjegawlna għaliex huwa importanti li nittrattawhom bl-inqas mod possibbli bħala persuni bi bżonnijiet speċjali.
JAN:
Meta bdejt tipprattika l-isport u liema sport ipprattikajt sa issa?
Bdejt ngħum fl-iskola tal-għawm meta kelli sentejn. Fl-età ta’ erba’ snin, ingħaqadt mal-Klabb tal-Għawm Natator għall-persuni b’diżabilità, fejn tgħallimt it-tekniki kollha tal-għawm u ħadt sehem f’xi kompetizzjonijiet. Ta’ 11-il sena ma bqajtx fil-Klabb għax bdejt niddejjaq hemm.
Ta’ tmien snin, bdejt nipprattika l-iskijjar Nordiku għall-persuni b’diżabilità u bdejt nilgħab il-basketball f’siġġu tar-roti. Għadni nipprattikahom it-tnejn li huma u issa saru l-isports favorit tiegħi.
Ippruvajt ukoll ir-rock climbing u vera ħadt gost, iżda ma għandix il-ħin biex nipprattika dan l-isport ukoll. Barra minn hekk, għamilt ċiklu ta’ taħriġ ta’ Krav Maga għal sajf wieħed. Ħadt pjaċir u nixtieq jerġa’ jkolli l-okkażjoni li nipprattikah fil-futur.
Xi premjijiet irbaħt u liema wieħed ifisser l-aktar għalik?
Irbaħt diversi premjijiet mal-klabb tal-basketball, iżda l-favorit tiegħi huwa l-premju għall-aqwa atleta żagħżugħ tal-2023 fil-kategorija tiegħi, li jingħata mill-assoċjazzjoni ta’ Zagreb għall-isportivi bi bżonnijiet speċjali.
Kif tkun il-ġurnata tiegħek meta jkollok it-taħriġ? Kemm-il darba titħarreġ fil-ġimgħa normalment?
Filgħodu mmur l-iskola. Wara l-iskola, l-ewwel nagħmel ix-xogħol tad-dar, wara noħroġ niltaqa’ ma’ sħabi, u filgħaxija nattendi waħda mis-sessjonijiet ta’ taħriġ. Sa issa, immur għat-taħriġ tal-iskijjar fuq art xotta darba fil-ġimgħa, basketball darba fil-ġimgħa u mmur ngħum darba jew darbtejn fil-ġimgħa. Minn din is-sena skolastika, se nwaqqaf l-għawm u se nżid it-taħriġ tal-iskijjar għal darbtejn jew tliet darbiet fil-ġimgħa.
Fix-xitwa, immur ukoll fil-kampijiet tal-iskijjar fi Planica fis-Slovenja u f’xi wħud miċ-ċentri tal-iskijjar tal-Awstrija. Jogħġbuni dawk il-kampijiet għax sħabi jmorru hemm ukoll, u għalhekk apparti t-taħriġ ikollna wkoll opportunità tajba biex nissoċjalizzaw.
Bil-basketball, xi drabi mmorru għal logħob fi bliet oħra madwar il-Kroazja. Tard is-sena li għaddiet, morna wkoll Ruma u lgħabna kontra t-tim tal-basketball tal-Lazio.
Għandek xi atleti rġiel jew nisa li tammira? Tixtieq li xi darba tipparteċipa f’kompetizzjoni sportiva internazzjonali?
L-atleta favorit tiegħi kien Luka Modrić, iżda bħalissa ma għandix idoli, għalhekk ma nsegwi lil ħadd b’mod partikolari.
Nixtieq nipparteċipa f’kompetizzjonijiet sportivi internazzjonali ... kemm fil-basketball kif ukoll fl-iskijjar.
JASMINA:
L-isport għat-tfal b’diżabilità kemm jingħata attenzjoni fil-Kroazja?
Bħala ġenitur, jidhirli li qed jingħata ħafna attenzjoni. Sfortunatament, il-klabbs huma għatxana biex idaħħlu membri ġodda iżda l-ġenituri mhumiex infurmati biżżejjed dwar dawn il-possibbiltajiet. Hija ħasra li s-sitwazzjoni hi kif inhi. Naturalment, is-sitwazzjoni fi bliet akbar hija ferm aħjar.
It-tfal b’diżabilità għandhom biżżejjed opportunitajiet u inċentivi biex jipprattikaw l-isport, jew dan jeħtieġ involviment konsiderevoli min-naħa tal-ġenituri?
It-tfal għandhom opportunitajiet u inċentivi ... dment li huma u l-ġenituri tagħhom iriduhom. Kif għidt, il-ġenituri huma inqas infurmati, u xi wħud minnhom jew ma jridux impenji addizzjonali jew jibżgħu li t-tfal iweġġgħu waqt l-isports ... Hija ħasra li jaħsbu b’dan il-mod. Apparti dan, il-prattika tal-isports għall-persuni b’diżabilità huwa bla ħlas u, fil-fehma tiegħi, jistimula ħafna kemm is-saħħa fiżika kif ukoll dik mentali, u mingħajr dubju l-integrazzjoni soċjali. Ma nistax ngħid li l-involviment tal-ġenituri huwa akbar minn dak ta’ tfal mingħajr diżabilità tal-istess età. Naturalment hemm eċċezzjonijiet b’rabta ma’ dijanjożi speċifika: pereżempju, Jan xorta jrid ikun akkumpanjat minn wieħed minna meta jattendi l-kampijiet tal-iskijjar tax-xitwa jew għal-logħob barra Zagreb, iżda aktar ma jikber, din il-ħtieġa probabbilment tonqos u nisperaw li għalina ssir fakultattiva. L-għan huwa li jsir indipendenti f’dan kollu. Diġà jitħarreġ regolari mingħajr l-għajnuna tagħna.
X’tixtieq iżżid bħala ġenitur ta’ tifel bi bżonnijiet speċjali?
Trattawhom l-inqas possibbli bħala tfal bi bżonnijiet speċjali u inkluduhom fl-attivitajiet ta’ kuljum skont l-età u l-kapaċitajiet tagħhom, sabiex iħarsu lejhom infushom b’dan il-mod. B’hekk ikollhom stampa tagħhom infushom bħala tfal normali li jagħmlu ċerti affarijiet “b’mod ftit differenti”, iżda jagħmluhom xorta waħda! Jan jirkeb rota bi tliet roti, mhux tnejn; jgħum u jogħdos bħal sħabu kollha, iżda ma jħaddimx riġlejh jew iħaddimhom ftit; jilgħab il-futbol mat-tim, iżda jiskorja b’idejh. “Nistgħu nagħmlu kollox, forsi nagħmlu ċerti affaijiet ftit differenti” – jekk jaċċettaw lilhom infushom b’dan il-mod, l-oħrajn jaċċettawhom ukoll.
Jan Štuka huwa student ta’ 11-il sena minn Zagreb u attwalment jattendi l-ħames sena tal-iskola primarja. Kien membru tal-Klabb tal-Għawm Natator. Huwa membru tal-KKI Zagreb (basketball bis-siġġijiet tar-roti) u tal-Klabb tal-Iskijjar Monoski Zagreb għal persuni b’diżabilità, fejn jitħarreġ regolarment fil-programm tal-iskijjar Nordiku għall-persuni b’diżabilità.
Jasmina Bogdanović għandha lawrja fid-disinn mill-Iskola tad-Disinn fil-Fakultà tal-Arkitettura f’Zagreb. Ħadmet f’aġenziji kummerċjali differenti għal 20 sena. Bħalissa taħdem part-time u mill-bogħod fi studio żgħir tal-grafika, li jippermettilha takkumpanja lil Jan fil-kampijiet tal-iskijjar u matul l-attivitajiet sportivi l-oħrajn tiegħu. Hija għandha passjoni għaċ-ċikliżmu u tmur kullimkien bir-rota.