Από τότε που γεννήθηκα, πριν από 40 χρόνια, στις 28 Μαρτίου 1981, ποτέ στη ζωή μου η λέξη «απαραίτητος» δεν υπήρξε τόσο συχνά συνδεδεμένη με τη λέξη «πολιτισμός» όσο κατά τη διάρκεια αυτής της κρίσης στον τομέα της υγείας και, ως εκ τούτου, της οικονομίας. Είναι προφανές ότι πολλά από τα στερεότυπά μας θα αλλάξουν μετά την κρίση. Γίνονται ήδη και θα γίνουν ακόμη πολλές ανακατατάξεις, και μάλιστα σε βάθος, σε όλους τους τομείς της κοινωνίας μας.
Συνεπώς, αυτή η λέξη «απαραίτητος» προέκυψε επειδή αρχικά μας είχαν κατατάξει, εμάς τους ανθρώπους του πολιτισμού, στους «μη απαραίτητους». Και επειδή έχουμε κατηγοριοποιηθεί ως «μη απαραίτητοι», ένα κίνημα εν σπέρματι, αχαλιναγώγητο, προελαύνει αναπόδραστα προς μια οξύτερη και ευρύτερη συνειδητοποίηση.
Και ναι, ενάντια σε κάθε προσδοκία, να σου και ο κόσμος της τέχνης και του πολιτισμού, ο οποίος, έχοντας εξοβελιστεί στο περιθώριο ή στα αζήτητα, επανέρχεται στο προσκήνιο με τους προβολείς να ρίχνουν πάνω του ένα φως αλλόκοτο, και μάλιστα περισσότερο πικρό παρά αλλόκοτο.
Είμαι άνθρωπος του πολιτισμού. Δημιουργώ πολιτισμό και τρέφομαι απ’ αυτόν. Είμαι ηθοποιός, τραγουδίστρια, σκηνοθέτρια, συγγραφέας, καθηγήτρια θεάτρου και γαλλικών, εκδότρια έργων του βελγικού γαλλόφωνου θεάτρου, διοργανώτρια φεστιβάλ, ενώ τρέφω ιδιαίτερη αγάπη για τις πλαστικές τέχνες, τη σκηνογραφία και την τέχνη της κινησιολογίας και του χορού. Και δεν φοβάμαι να σηκώσω τα μανίκια μου και να πέσω με τα μούτρα στη δουλειά και μερικές φορές να κάνω ακόμη και «δουλειές του ποδαριού». Δουλειές που είναι συχνά υποτιμημένες στα μάτια του κοινωνικού συνόλου. Δεν φοβάμαι τη δουλειά. Η δουλειά έχει δομήσει την προσωπικότητά μου. Αυτή είναι η μεγαλύτερη αξία που μου μετέδωσαν οι γονείς μου. Αλλά ο πολιτισμός είναι ο τρίτος μου γονιός. Ο πολιτισμός ολοκλήρωσε την προσωπικότητά μου ή αποτέλεσε τον θεμέλιο λίθο της, ο πολιτισμός συνέβαλε σε βαθιές ανατροπές: εξελίξεις, εσωτερικές επαναστάσεις και αλλαγές, ο πολιτισμός άνοιξε το πνεύμα μου, αλλά, προπάντων, την καρδιά μου. Τα πιο όμορφα ταξίδια της ζωής μου ήταν κάτι ιερές στιγμές με ένα βιολοντσέλο να δονεί την ψυχή μου, έναν Σαίξπηρ να χορεύει στην αχλή των γεμάτων προσδοκία ψυχών, ατελείωτους ζωγραφικούς πίνακες με βάθος απροσμέτρητο στην άλλη πλευρά ενός τοίχου ή ενός μουσείου. Και τι να πούμε για τον θαυμαστό κόσμο του θεάτρου, ο οποίος δεν είναι απλώς ένα σκηνικό και ένα κείμενο, αλλά ένα πολυδιάστατο και πολυσύνθετο σύμπαν, που αγκαλιάζει μια μεγάλη γκάμα, από τις μαριονέτες μέχρι τον αυτοσχεδιασμό, από την τέχνη του λόγου μέχρι την κίνηση του σώματος. Στο θέατρο υπάρχουν τόσες ειδικότητες και τόσοι κλάδοι όσοι και στην ιατρική.
Προφανώς, εδώ και ένα χρόνο βρισκόμαστε σε αναγκαστική αργία. Η ταλαιπωρία του επαγγέλματός μας δεν έχει τέλος. Ηθική ταλαιπωρία, πρώτ’ απ’ όλα, και έπειτα οικονομική ταλαιπωρία, που οφείλεται στην αναστολή των δραστηριοτήτων των επαγγελματιών του θεάματος, το οποίο διανύει βαθιά χρηματοπιστωτική κρίση. Τα επαγγέλματα των τεχνών του θεάματος είναι ελάχιστα γνωστά, αλλά το φάσμα τους είναι ευρύτατο. Συγγραφείς, σκηνοθέτες, ηθοποιοί, ενδυματολόγοι, δραματουργοί, τεχνικοί φωτισμού και ήχου, σκηνογράφοι και κατασκευαστές σκηνικών και ντεκόρ, ψιμυθιολόγοι, βοηθοί και όλοι οι επαγγελματίες των σταδίων που προηγούνται και έπονται της παραγωγής: προβολή, επικοινωνία, προώθηση, υποδοχή των θεατών, κρατήσεις, και ο κατάλογος δεν σταματά εδώ.
Πρέπει επίσης να λάβουμε υπόψη, και αυτό είναι πιθανότατα ακόμα πιο σημαντικό, την ταλαιπωρία του κοινού, των ανθρώπων. Το κοινό που βρίσκει πλέον καταφύγιο στο Netflix ή στα βιβλία έκανε πολύ γρήγορα την επιλογή να πάει με το μέρος της εικόνας, αυτή την έκφανση του πολιτισμού που είναι εύκολη και μοναδική. Δεν του δόθηκε άλλη επιλογή από την απομόνωση, μαζί με την επιλογή της συμμετοχής και του συναισθηματικού ανοίγματος, με περισσότερες στιγμές γέλιου, ονειροπόλησης, ταξιδέματος, ενώ κάθεται ήρεμα στην κόκκινη βελούδινη πολυθρόνα του.
Και τι να πούμε για το βάσανο του να σταματήσεις να μαθαίνεις, αφού ο πολιτισμός είναι ο καλύτερος δάσκαλός μας στη ζωή!
Ειδικότερα, η λέξη «απαραίτητος» έχει γίνει τώρα ταμπέλα κι έχει συνδεθεί με τα επαγγέλματα του πολιτισμού, μετά την πρώτη εκείνη ρετσινιά του «μη απαραίτητου» που μας είχε αποδοθεί άδικα από τους ταγούς μας. Αντί να επαναστατήσω σήμερα, έχω αυτή την τρελή ελπίδα ―τρελή όσο κάθε ελπίδα―, αυτή την ακλόνητη ελπίδα για το μέλλον, όπου οριστικά, μάλιστα, οριστικά, στο εγγύς μέλλον, ο απλός κόσμος θα καταλαβαίνει πλέον πως, όταν προφέρουμε τη λέξη «πολιτισμός», εννοούμε πάνω και πρώτ’ απ’ όλα τη λέξη «απαραίτητος».
Έτσι, θέλοντας να μας θάψουν, μας έκαναν να βλαστήσουμε και αρχίσαμε ήδη να αναπτύσσουμε τους βλαστούς του πολιτισμού με τρόπο ως σήμερα πρωτόγνωρο... Το μέλλον θα το επαληθεύσει, το πιστεύω ακράδαντα, είμαι πεπεισμένη. Όταν θα βγούμε από αυτή την κρίση, τίποτα από όσα σχετίζονται με τον πολιτισμό δεν θα υποβαθμιστεί ποτέ ξανά.
Aurélie Vauthrin-Ledent