Στις 23 Ιουνίου 2016, διεξήχθη συμβουλευτικό δημοψήφισμα όπου οι πολίτες του Ηνωμένου Βασιλείου ρωτήθηκαν αν η χώρα τους θα έπρεπε να αποχωρήσει από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Με πολύ μικρή πλειοψηφία, οι Βρετανοί πολίτες υπερψήφισαν την ιδέα της αποχώρησης από την ΕΕ. Το αποτέλεσμα διέφερε στις διάφορες περιοχές της χώρας: στη Σκωτία, τη Βόρεια Ιρλανδία και το Λονδίνο, οι πολίτες τάχθηκαν κατά της αποχώρησης. Ωστόσο, σε συνέχεια του δημοψηφίσματος, η κυβέρνηση του ΗΒ δεσμεύθηκε δεσμεύτηκε να φέρει σε πέρας το Μπρέξιτ. Αρχικά, την 1η Φεβρουαρίου 2020, τέθηκε σε ισχύ η Συμφωνία Αποχώρησης που προέβλεπε ενδεκάμηνη μεταβατική περίοδο. Αυτό παρείχε ασφάλεια δικαίου σε όσους επηρεάζονται από την αποχώρηση. Εν συνεχεία, από την 1η Ιανουαρίου 221, όταν ετέθη σε ισχύ η συμφωνία για τη μελλοντική σχέση, το ΗΒ κατέστη επισήμως τρίτη χώρα.
Η συμφωνία ΕΕ-ΗΒ για το εμπόριο και τη συνεργασία είναι πρωτοφανής από πολλές απόψεις. Σημαντικότερο χαρακτηριστικό της είναι η δραματική συρρίκνωση των σχέσεων μεταξύ του ΗΒ και της ΕΕ, που είχαν οικοδομηθεί από κοινού για πάνω από 45 χρόνια.
Μια μείζονα οικονομία αποχώρησε οικειοθελώς από έναν προτιμησιακό χώρο συναλλαγών, την ενιαία και χωρίς σύνορα αγορά 450 εκατομμυρίων ανθρώπων και τη μεγαλύτερη και με μεγαλύτερη επιρροή παγκοσμίως δύναμη όσον αφορά τον καθορισμό προτύπων και ρυθμίσεων.
Το έπραξε σε μια συγκυρία όπου ο κόσμος θα διαμορφωθεί ξεκάθαρα από τρεις μείζονες παγκόσμιες δυνάμεις –τις ΗΠΑ, την ΕΕ και την Κίνα–, και σε μια στιγμή κατά την οποία η παγκόσμια πανδημία απαιτεί αλληλεγγύη και συνεργασία. Η αποχώρηση από την ΕΕ πήγαζε από την πολιτική βούληση ανάκτησης του ελέγχου και από μια μάλλον παραδοσιακή αντίληψη της «κυριαρχίας».
Η διαπραγμάτευση της συμφωνίας ήταν επίπονη και δύσκολη διαδικασία, γεμάτη αβεβαιότητα, με τον κίνδυνο μη συμφωνίας να παραμένει μέχρι την τελευταία στιγμή της μεταβατικής περιόδου. Ωστόσο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατάφερε να κρατήσει ζωντανές τις διαπραγματεύσεις μέχρι να καταστεί εφικτή η επίτευξη συμφωνίας. Ευτυχώς, η βρετανική κυβέρνηση δεν χρησιμοποίησε το επιχείρημα της κυριαρχίας ως πρόφαση για μια καταστροφική μη συμφωνία.
Η μη συμφωνία δεν αποτέλεσε ποτέ επιλογή για την ΕΕ. Γνωρίζαμε επίσης ότι ακόμα και η πιο αδύναμη συμφωνία θα ήταν καλύτερη από τη μη συμφωνία. Σε κάθε περίπτωση, με ή χωρίς συμφωνία, θα υπάρξουν στρεβλώσεις και κόστος που θα επωμισθεί το ευρύ κοινό και η επιχειρηματική κοινότητα και στις δύο ακτές της Μάγχης.
Καθώς το ΗΒ καθίσταται τρίτη χώρα, ακόμα και τα πιο αποτελεσματικά μέτρα προετοιμασίας δεν θα μπορούσαν να μας προστατέψουν πλήρως από τις επιπτώσεις του Μπρέξιτ. Το θετικό είναι ότι όλα τα μέτρα που προέβλεπε η Συμφωνία Αποχώρησης σχετικά με τα ιρλανδικά σύνορα και με τα δικαιώματα των πολιτών εφαρμόστηκαν και τέθηκαν εγκαίρως σε ισχύ.
Αξίζει δε να σημειωθεί ότι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο επέδειξε τεράστια ευελιξία όσον αφορά το δημοκρατικό του δικαίωμα να εξετάσει τη μελλοντική συμφωνία και συμφώνησε να δώσει τη σύμφωνη γνώμη του στην προσωρινή εφαρμογή της συμφωνίας υπό εξαιρετικά ιδιαίτερες συνθήκες.
Το Κοινοβούλιο αποφάσισε να κάνει αυτή τη θυσία γιατί πιστεύουμε ότι η επίτευξη συμφωνίας για τη μελλοντική εταιρική σχέση θα επιτρέψει τη συνέχιση της συζήτησης μακροπρόθεσμα. Και για αυτό αξίζει κάθε θυσία.
Κανείς δεν ξέρει ποιο θα ήταν το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος αν διεξαγόταν σήμερα, όταν το ευρύ κοινό της Βρετανίας είναι πολύ πιο ενημερωμένο από ό,τι το 2016 όσον αφορά τις συνέπειες της απώλειας της ιθαγένειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και όταν ο κόσμος γύρω από το ΗΒ έχει αλλάξει τόσο δραματικά. Εξακολουθεί να υπερισχύει στο ΗΒ το πνεύμα του Μπρέξιτ; Δεν θα μάθουμε ποτέ. Ωστόσο εύχομαι στους φίλους Βρετανούς ό,τι καλύτερο.
Η πραγματικότητα θα δοκιμάσει την ετοιμότητα όλων ενόψει της νέας κατάστασης, Θα δοκιμάσει τη συμφωνία που επιτεύχθηκε. Θα δοκιμάσει την αξία της βρετανικής κυριαρχίας.
Και οι δύο πλευρές πιστεύουν ότι έχουμε στα χέρια μας μια καλή συμφωνία. Ωστόσο θα υπάρξει κόστος όσον αφορά τις αναπόφευκτες αναταράξεις. Οι καταναλωτές και οι επιχειρήσεις θα πληρώσουν το τίμημα της αποχώρησης του ΗΒ από την ενιαία αγορά ή την τελωνειακή ένωση. Οι φοιτητές από την ΕΕ που επιθυμούν να σπουδάσουν στο ΗΒ δεν θα έχουν πλέον το καθεστώς εγχώριου φοιτητή. Η βρετανική κυβέρνηση δεν ενδιαφέρθηκε για τη συμμετοχή του ΗΒ στο πρόγραμμα ανταλλαγών Erasmus.
Η ελεύθερη κυκλοφορία ατόμων, αγαθών, υπηρεσιών και κεφαλαίου μεταξύ της ΕΕ και του ΗΒ έφτασε στο τέλος της. Πλέον, θα υφίστανται φραγμοί στην κινητικότητα και το εμπόριο.
Ο Δήμος του Λονδίνου θα παραμείνει σημαντικός παγκόσμιος χρηματοπιστωτικός κόμβος και ελπίζω πως θα μπορέσουμε να αναπτύξουμε συνεργατική προσέγγιση.
Η Συμφωνία της Μεγάλης Παρασκευής διατηρήθηκε. Η ΕΕ κατάφερε να υπερασπιστεί την ακεραιότητα της εσωτερικής της αγοράς των 450 εκατομμυρίων συμμετεχόντων. Διατήρησε επίσης την ενότητά της από την πρώτη μέρα, προστατεύοντας τις θεμελιώδεις αξίες κα αρχές της.
Η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής εξέφρασε την ικανοποίηση και την ανακούφισή της στη λήξη των διαπραγματεύσεων. Είναι αλήθεια πως αναλώσαμε πολύ χρόνο και ενέργεια στο Μπρέξιτ. Αυτό τελείωσε. Το ΗΒ θα συνεχίσει τη μοναχική του πορεία. Η Ευρωπαϊκή Ένωση καλείται πλέον να επικεντρωθεί στο μέλλον της και στην παγκόσμια αποστολή της.
Η συμφωνία για τις μελλοντικές μας σχέσεις είναι πολύπλοκη. Η εφαρμογή και η επιβολή της ενέχει κινδύνους και προκλήσεις. Μπροστά μας βρίσκονται δύσκολες στιγμές. Παρότι πρόκειται για πρωτοφανή συμφωνία, υπάρχουν και εκκρεμότητες. Οι συνομιλίες θα συνεχίσουν και ο ρυθμιστικός διάλογος θα έχει θεμελιώδη σημασία. Οι δε Βρετανοί φίλοι μας θα κληθούν να καταλάβουν πλήρως τι σημαίνει το καθεστώς τρίτης χώρας. Το θετικό είναι ότι η ύπαρξη συμφωνίας θα μας βοηθήσει να συνεχίσουμε το διάλογο.
Καθηγήτρια Danuta Hübner,
Μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου
