EKES info

W marcu 2020 r. zaczęliśmy sobie uświadamiać, że pandemia COVID-19 to nie tylko kryzys zdrowotny, lecz wydarzenie, które wpłynie na wiele aspektów naszego życia. Dla stowarzyszeń i działaczy stało się również jasne, że będą musieli stawić czoła nowym wyzwaniom w codziennej pracy. Sytuacja okazała się gorsza niż przewidywano.

W maju 2020 r. zorganizowaliśmy wirtualne spotkanie przy szklaneczce. Po dwóch miesiącach obowiązywania ograniczeń w przemieszczaniu się i pracy za pomocą aplikacji internetowych postanowiliśmy spotkać się i podzielić wstępnymi wrażeniami z tego okresu.

Wraz z koleżankami i kolegami z Europejskiego Forum Obywatelskiego – transnarodowej sieci skupiającej 100 stowarzyszeń i organizacji pozarządowych z 27 państw w Europie, zajmującej się takim zagadnieniami jak edukacja obywatelska, obrona praw człowieka i wspieranie demokracji – spędziliśmy kilka godzin na ożywionych dyskusjach. Każda osoba miała własny punkt widzenia, lecz spostrzeżenia były podobne.

Na podstawie tych dyskusji przygotowaliśmy następujące wnioski:
Wniosek pierwszy: Nasze bezpieczeństwo jest powiązane z bezpieczeństwem innych
. Potrzebujemy powszechnej opieki zdrowotnej i ochrony socjalnej dla wszystkich osób w naszych społeczeństwach i na całym świecie.

Wniosek drugi: Wszyscy jesteśmy narażeni na zagrożenie a nasze losy są ze sobą splecione.
Solidarność, równość, prawa i dbanie o siebie nawzajem muszą być podstawą stosunków międzynarodowych i naszej codziennej rzeczywistości.

Wniosek trzeci: Istnieje wspólne dobro.
Instytucje publiczne muszą służyć wspólnemu dobru, chronić je i wdrażać w praktyce, a nie kierować się partykularnymi interesami.

Wniosek czwarty: Demokracja to zasadniczy antywirus, którego wszyscy potrzebujemy.
Świadomość obywatelek i obywateli, udział w życiu społecznym, godne zaufania informacje, badania publiczne oraz edukacja i przejrzyste instytucje gwarantują zachowanie dobra publicznego.

Wniosek piąty: Globalny system rynkowy zawiódł.
Musimy przenieść produkcję, wprowadzić gospodarkę o obiegu zamkniętym oraz zapewnić wszystkim powszechny dochód minimalny.

Wniosek szósty: Ziemia jest naszym dziedzictwem, nie własnością.
Podczas trwania ograniczeń w przemieszczaniu się przyroda zaczęła ożywać po zniszczeniach, jakich dokonaliśmy. Musimy przywrócić na świecie sprawiedliwość w sprawach dotyczących środowiska naturalnego.

Wniosek siódmy: Personel o krytycznym znaczeniu to prawdziwe bohaterki i bohaterowie. Kobiety znajdują się na pierwszej linii.
Społeczna struktura musi w końcu uznać wkład kobiet, a osoby, które są niezauważalne w społeczeństwie, muszą mieć pełen dostęp do swoich praw.

Wniosek ósmy: Czas zwolnić.
Ograniczenia w przemieszczaniu się zmusiły nas do otwarcia się na więzy społeczne, do praktykowania cierpliwości i współczucia. Musimy utrzymać tę zmianę w dłuższej perspektywie.

Wniosek dziewiąty: Potrzebujemy bezpieczeństwa z perspektywy ludzkiej, społecznej i ekologicznej.
Zobowiązujemy się do sprawiedliwej społecznie odbudowy gospodarczej i sprawiedliwej transformacji w naszym kraju, w Europie i na całym świecie.

Wniosek dziesiąty: Nie ma powrotu do przeszłości.
Potraktujmy te wydarzenia jako lekcję i podejmijmy wspólne działania.

Czy mamy szansę nauczyć się więcej po kryzysie? Czy jesteśmy w stanie przekształcić kryzys w nowe możliwości?
Jestem przekonana, że nie ma powrotu do przeszłości.

Wszystko jest nowe, jest to pierwsza pandemia, jakiej doświadczyłem osobiście. Przeczesując internet, znalazłem listę dziesięciu najgroźniejszych pandemii w historii, z której dowiedziałem się, że ostatnią pandemią przed COVID-19 w Europie była hiszpanka w 1920 r. Być może jestem stary, lecz – nie tak stary.

Moja partnerka jest bardzo podatna na infekcje z powodu ograniczonej odporności na zarazki. Istnieje ryzyko, że jeżeli zachoruje, może się u niej rozwinąć przewlekła choroba układu oddechowego. Dlatego też unikamy kontaktów z innymi. Niesie to dla nas obojga nowe doświadczenia. Moja partnerka wybrała samoizolację, aby zapobiec zakażeniu. Muszę się zajmować rzeczami, które kiedyś ona robiła, np. kupować produkty spożywcze. Przed kryzysem brałem udział w zakupach, pchając w odległości 1 metra od niej wózek, który wypełniała zakupami. Teraz sytuacja się zmieniła.

Pchanie wózka było łatwe: wystarczyło podążać w ślad za moją partnerką, rozmyślając o tym, jak stworzyć lepszy świat. Od czasu, kiedy sam robię zakupy, paraliżuje mnie konieczność dokonywania wyboru przy każdej półce. Na liście zakupów znajduje się kawa, lecz na półce są tysiące różnych marek, które wyglądają identycznie. A jakiego papieru toaletowego potrzebujemy: 1-, 2-, 3- czy 4-warstwowego? Moja żona wie, jakiego produktu chce i gdzie on się znajduje, więc w ciągu zaledwie kilku minut możemy wyjść ze sklepu. Sklepy są dla mnie labiryntem: wyłącznie w dziale piw nie odczuwam stresu z powodu różnorodności wyboru, a pozostałe zakupy zajmują mi godziny, gdy roztrząsam męczące dylematy.

Zaskoczyła mnie początkowa reakcja Holendrów na pandemię. Zareagowali jednomyślnie i w duchu solidarności. Niestety ludzka pamięć w przypadku niewielkiej grupy pogubionych i godnych pożałowania osób okazała się dosyć krótka i w ciągu kilku tygodni ich solidarność załamała się. Ludzie przestali przestrzegać zasad, zaczęli obwiniać rząd o podważanie ich praw podstawowych i ograniczanie ich czterech swobód. Zatem, by skorzystać z niezbywalnego prawa do imprezowania, wnieśli sprawę do sądu przeciwko państwu, pogubieni w swoim szaleństwie.

Na szczęście mieszkamy w Europie, w której demokracja i praworządność są stosunkowo dobrze gwarantowane (w większości państw członkowskich), a opieka zdrowotna jest na dosyć dobrym poziomie w porównaniu z innymi częściami świata. Jeżeli chodzi o wpływ pandemii na różne pokolenia, jest oczywiste, że najbardziej z jej powodu ucierpieli młodzi ludzie, co jest odzwierciedleniem ich wieku. W wieku 19 lat najczęściej chodzi się na randki, odkrywa swoją seksualność i szaleństwa miłości. W czasach pandemii nie można się nawet niewinnie objąć. To wszystko sprawia, że młodzież czuje się niepewnie i nie może realizować swoich pragnień.

Kluczowe pytanie dotyczy jednak tego, co zrobić z gospodarką. Czy należy wznowić działalność w oparciu o dotychczasowy scenariusz postępowania, gdy pandemia zostanie opanowana? Czy też skorzystać z okazji, odwrócić się od systemu zdominowanego przez żądnych krwi monopolistów i przestawić się na pluralistyczny model obejmujący zrównoważone inicjatywy na niewielką skalę w pokojowym współistnieniu z odpowiedzialnymi dużymi przedsiębiorstwami? Wybór między kontynuacją dotychczasowego scenariusza a zmianą zachowania typowego dla lemingów naznaczy naszą przyszłość i zadecyduje o tym, czy przetrwamy, czy zginiemy – zagubieni w otchłani autodestrukcji.

Życzę wszystkim miłych przeżyć, oddania się medytacji i refleksji, a tym, których to może dotyczyć – również poświęcenia czasu na skruchę.

Po raz pierwszy znaleźliśmy się w takiej sytuacji. Nagle pojawił się i zaczął rozprzestrzeniać wirus, co doprowadziło do objęcia całego kraju pełną kwarantanną. Ponieważ nigdy wcześniej czegoś takiego nie doświadczyliśmy, nie wiedzieliśmy, jak sobie z tym najskuteczniej poradzić. Zastanawialiśmy się, co będzie dalej. Na początku byliśmy przerażeni i bezradni. Wszystkie plany biznesowe na obecny rok 2020 zostały pośpiesznie porzucone, a ze względu na niepewną sytuację wszystkie przyszłe plany stanęły pod znakiem zapytania.

Wszyscy zadawaliśmy sobie pytanie: co będzie dalej? W jaki sposób mamy postępować w tych nowych okolicznościach: podczas kwarantanny i całkowitej izolacji bez pewności, kiedy się to skończy? Powodem największych obaw i zmartwień jest zawsze niemożność przewidzenia przyszłych wydarzeń. Na początku również przedsiębiorstwa zareagowały w podobny sposób. Wszyscy chcieli usłyszeć od nas, jak długo to potrwa, jak zareaguje rząd i jakiego rodzaju pomocy mogą się spodziewać. Już na bardzo wczesnym etapie było jasne, że nie wszyscy z nas są w tym samym położeniu: dla niektórych sektorów gospodarczych, takich jak turystyka i logistyka, kryzys oznaczał ruinę, a dla innych, takich jak sektor informatyczny i spożywczy – nowe szanse i wyzwania.

Mieliśmy szczęście, że choć rząd był nowo ukonstytuowany, szybko i właściwie zareagował, tak że wspólnie sporządzaliśmy programy działania, wsparcia, zachęt itd. Utrzymywaliśmy stałe i bezpośrednie kontakty z wieloma naszymi członkami z różnych sektorów, by uzyskiwać jak najlepsze informacje o sytuacji w poszczególnych sektorach, gromadzić jak najwięcej pomysłów dotyczących najskuteczniejszej pomocy i przekazywać informacje przedstawicielom rządu.

Najbardziej brakuje mi komunikacji i kontaktów twarzą w twarz. W tym okresie porozumiewaliśmy się przede wszystkim online, a komunikacja bezpośrednia w dużej mierze zniknęła. Za jedną z największych korzyści z pandemii COVID-19 można uznać gigantyczny postęp cyfrowy w komunikacji elektronicznej między przedsiębiorstwami, między państwem a przedsiębiorstwami, a także z obywatelami i użytkownikami.

Wyniki dowiodły, że najważniejsza jest dobra organizacja i dyscyplina ze strony wszystkich obywateli, którzy musieli zaakceptować wprowadzane wytyczne i środki i ich przestrzegać, gdyż jedynie one mogą doprowadzić do odpowiednich rozwiązań.

Niemniej COVID-19 przyniesie zmiany w wielu dziedzinach. Nie wiemy nawet, jak długo potrwa pandemia ani czy po jej zakończeniu zaczniemy liczyć okresy między jej kolejnymi falami, gdyż nie będziemy w stanie całkowicie pozbyć się wirusa. Kryzys przejawia się we wszystkich obszarach, począwszy od edukacji i zdrowia aż po sektory finansowe i gospodarcze. Nie mamy pojęcia, jaka będzie sytuacja po zakończeniu kryzysu czy też jak bardzo ucierpi na nim gospodarka.

Nadejdzie wiele niemożliwych do przewidzenia zmian, w związku z czym nie ma sensu zastanawiać się, które miejsca pracy zostaną zlikwidowane. Wszyscy musimy dążyć do tego, by po ustaniu kryzysu nasze przedsiębiorstwa i tym samym miejsca pracy były jak najbardziej konkurencyjne. Będzie to możliwe nie tylko dzięki pomocy państwa, lecz także dzięki kształceniu ustawicznemu na wszystkich szczeblach.

Okres izolacji wyraźnie pokazał, że sama komunikacja cyfrowa nie może zastąpić kontaktu osobistego w szkole, biznesie czy innych obszarach działalności. Dlatego też naszym celem jest oczywiście przywrócenie komunikacji bezpośredniej, zarówno w ramach naszego stowarzyszenia, jak ze wszystkimi osobami, z którymi kontaktujemy się teraz wyłącznie za pomocą narzędzi online.

Na przełomie lutego i marca, podczas prac studyjnych i debat, jak zawsze o tej porze roku udzielił się nam nastrój radosnego „martenicowego” świętowania naszych przyjaciół z Bułgarii. Wkładaliśmy na nadgarstki cieniutkie opaski z przeplatanego biało-czerwonego sznureczka, śmialiśmy się z włóczkowych gałganków darowanych jako amulet na szczęście. Czuło się optymizm na nadejście wiosny. Wzajemnie życzyliśmy sobie pomyślności na ostatni okres kończącego się pięcioletniego mandatu w EKES-ie.

Intuicyjnie oddalaliśmy od siebie zagrożenie azjatyckiego wirusa dla naszego uporządkowanego życia w sercu UE. Co prawda docierały już sygnały i poważne ostrzeżenia z południa Europy, ale przed pandemią miały nas przecież chronić procedury instytucji europejskich. A poza tym, jak z uśmiechem zapewniali koledzy znad Dunaju, w ostateczności zawsze pomógłby łyczek leku z domowej apteczki, czyli martenicowej rakiji. Wprawdzie apele o środki dezynfekujące w salach obrad były ignorowane, ale za to stale zapewniano nas o starannym monitorowaniu zagrożenia, więc uspokajało to nasze obawy przed wirusem.

Jeszcze w środę, 11 marca, debatowałem w grupie analitycznej ECO/505 nad zaleceniami dotyczącymi planu inwestycyjnego na rzecz zrównoważonej Europy. W sekcjach układaliśmy plany działań, rezerwowaliśmy kolejne przyjazdy. A tu nagle, tydzień później, nasze życie stanęło. Lockdown! W przenośni mógłbym to porównać do gwałtownego hamowania rozpędzonego pociągu z gejzerem iskier spod kół.

Nikt się nie spodziewał ściskających z dnia na dzień coraz mocniej obostrzeń. Było to uderzenie w podstawy naszego życia. Mentalne tsunami, swoisty „smutek przepływający przez mentalność” jak u Ildefonsa Gałczyńskiego. Zaskoczenie koniecznością pozostania w domu i zwyczajny strach. Pytania o możliwość uzyskania pomocy i niezbędnych produktów, zrewidowanie własnych nawyków.

Nie przypuszczałem, że kolejny raz przyjadę do Brukseli dopiero w czerwcu, jadąc samochodem przez puste autostrady, ponieważ połączeń lotniczych jeszcze wtedy nie przywrócono. Pamiętam, jak z przejęciem wydrukowałem otrzymany mailem od sekretarza generalnego oficjalny glejt na podróż, czyli dokument COVID-19 laissez-passer, wystawiony 29 maja 2020 r. w czterech językach i zakończony imponującą, okrągłą pieczęcią. Miał być gwarancją, że nie zostanę zatrzymany na kwarantanie.

Dla pewności upewniłem się o tym telefonicznie w niemieckich biurach Gesundheitsamt poszczególnych landów, przez które musiałem przejechać. Dnia 8 czerwca uczestniczyłem w Brukseli w pierwszym hybrydowym posiedzeniu grupy analitycznej ECO/510, a potem w sesji plenarnej 10 i 11 czerwca.

Media publiczne i społecznościowe zalał już wtedy ocean komentarzy, a także podejrzenia o wyimaginowanych prawdziwych twórcach wirusa. Szkoda, że nie przełożyło się to, jak na razie, na powstanie współczesnych dzieł na miarę XIV-wiecznego Dekameronu Giovanniego Boccaccia, czy Dżumy Alberta Camusa z 1947 roku, tak prawdziwie ukazujących przywary natury ludzkiej i walkę ludzkości z zarazą.

Z perspektywy doświadczeń światowego lockdownu i ostrzeżeń o powtórnym ataku SARS-CoV-2, tym razem połączonym z jesienną grypą, która i tak zbiera corocznie śmiertelne żniwo w wielu krajach, nawet większe niż obecnie COVID-19, pomyślałem o znaczeniu usług świadczonych w interesie ogólnym (services of general interest). Przez dziesięciolecia były one traktowane po macoszemu.

Pandemia COVID-19 pokazała wreszcie niezwykle ważną i stabilizującą funkcję lokalnych, regionalnych i ogólnoeuropejskich dostawców takich usług. W przestrzeni społecznej pojawiło się w końcu przekonanie o ich zasadniczej roli, na której opiera się europejski model społeczny oraz może oprzeć się jakościowa odbudowa gospodarki w ramach instrumentu Next Generation EU i Europejskiego Zielonego Ładu.

Usługi energetyczne i wodociągi, utylizacja odpadów i transport publiczny w czasie zamrożenia gospodarczego zapewniły, że przepływy życia w naszych społecznościach nadal pulsowały i dawały bezpieczeństwo. Przecież bez wcześniejszych inwestycji w ten sektory nie byłyby możliwe tak oczywiste sprawy, jak poranny prysznic w domu, kawa z ekspresu, czy punktualny dojazd do pracy lub szpitala. To samo odnosi się do problemów opieki zdrowotnej, opieki nad osobami niepełnosprawnymi i seniorami. Nie zadziałałyby one bez procedur zarządzania antykryzysowego, ani gdyby usługi świadczone w interesie ogólnym nie uzyskały politycznego zrozumienia i społecznego wsparcia.

Podobnie należałoby spojrzeć na ogromnie ważną sferę edukacji, nauki i szeroko pojętą kulturę, a dopiero potem narzekać na utrudnienia, jakie przeżywaliśmy podczas kryzysu.

11 marca wracam do Rzymu, do domu. Ciężka atmosfera, niepokój; w północnych Włoszech jest już wiele ofiar śmiertelnych. Moja córka Ilaria wróciła z Mediolanu, gdzie studiuje; jej starsza siostra Miriam mieszka i pracuje w Barcelonie i jest bardzo zaniepokojona.

Wieczorem premier Conte ogłasza kwarantannę na obszarze całego kraju. W strefach „czerwonych” na północy blokada już działa i obywatele są w izolacji.

Zamknięte są szkoły, zawieszona liga piłkarska i zajęcia rekreacyjno-sportowe, nie wolno odwiedzać chorych w obiektach służby zdrowia. Nie można podróżować publicznymi i prywatnymi środkami transportu. Wstrzymano produkcję w sektorach, które nie są uznawane za podstawowe.

Włochy pokryła powłoka nierealności. Zdezorientowanie, strach: wirus szerzy się w niekontrolowany sposób i wydaje się niemożliwy do opanowania.

Dramatyczną sytuację symbolizują dwa obrazy: długa kolumna pojazdów wojskowych wywożąca z Bergamo zwłoki, gdyż w okolicy brakuje miejsca na cmentarzach, oraz silne, niezatarte wrażenie z transmisji telewizyjnej z 28 marca – widok papieża Franciszka modlącego się na pustym placu św. Piotra.

Włoskie związki zawodowe od początku współpracują z rządem, by zagwarantować niezbędną produkcję, tak by obywatele mogli się zaopatrzyć w supermarketach i kupić lekarstwa w aptekach. Związki ani na chwilę nie przerwały działań wspierających osoby tracące pracę i prób porozumienia z przedsiębiorcami, by zorganizować pracę na odległość oraz zapewnić wsparcie dochodów, które nie były już zabezpieczone.

Sytuacja w szpitalach jest nie do opanowania: nie ma miejsc, oddziały intensywnej terapii są przepełnione, pracownicy służby zdrowia – pielęgniarki i pielęgniarze, lekarki i lekarze, pracownicy służb pomocniczych – wycieńczeni, zmuszeni do pozostania w kwarantannie poza domem, pracują bez ustanku, z psychologicznym obciążeniem wynikającym z towarzyszenia osobom, które umierają z dala od swoich bliskich.

W tym momencie wszyscy zdaliśmy sobie sprawę, że „nie zapomnimy o tym, co się wydarzyło”. Dziś próbujemy patrzeć w przyszłość, ale wirus nie został pokonany: małe lub duże ogniska choroby występują w różnych krajach Unii Europejskiej, a każdy z nich reaguje na swój sposób, swoimi środkami. Właśnie teraz, gdy Unia Europejska, dzięki ogromnemu wysiłkowi gospodarczemu podejmowanemu przez wszystkie kraje, powinna działać w sposób spójny, koordynując wysiłki poszczególnych państw, widzimy, jakie jest to wciąż trudne. Ale samodzielnie nie można wygrać tej wojny.

Głos związków zawodowych był w tych miesiącach silniejszy niż kiedykolwiek. Związek zawodowy nie jest pojęciem abstrakcyjnym: to pracownicy, kobiety i mężczyźni, którzy przypominają krajowi o słusznych postulatach równości społecznej, godności i szacunku. Ci, którzy doświadczyli realiów szpitali, domów opieki dla osób starszych, pracy w handlu, w usługach czystości, w transporcie, w przedsiębiorstwach, gdzie nie przestrzega się podstawowych praw w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, mogą wskazać nam, jak zmienić model gospodarczy i społeczny, który pokazuje swoje ograniczenia i zagraża przyszłości następnych pokoleń.

Tego właśnie chciałabym dla moich córek, Ilarii, która studiuje w Mediolanie, i Miriam, która pracuje w Barcelonie: świata na ich miarę, zrównoważonego gospodarczo, ekologicznie i społecznie.

Wpływ pandemii uwidocznił ponownie w Europie granice, czasem nawet w obrębie tego samego kraju. Można by sądzić, że wskutek tego zmniejszył się zakres transgranicznej współpracy między regionami i miastami. Jednak stało się wręcz odwrotnie.

Jak zatem radziłam sobie z okresem izolacji w Bułgarii? Dla dynamicznej i energicznej osoby kochającej ruch na świeżym powietrzu było to trudne doświadczenie. Wprowadzono wiele ograniczeń. Musieliśmy zostać w domu i mogliśmy wychodzić tylko w godzinach otwarcia podstawowych sklepów, by kupić żywność, leki lub artykuły gospodarstwa domowego. Narzucono obowiązek utrzymywania dystansu społecznego powyżej 1,5 m podczas poruszania się po sklepie i ulicy. Było to dosyć skomplikowane: przy każdym wyjeździe z Sofii należało wypełnić formularz, podając przyczynę i miejsce docelowe. Na żądanie należało okazać ten dokument policji.

Pozytywne jest to, że ludzie stali się znacznie bardziej samowystarczalni, a mieszkańcy w dużo większym stopniu doceniają lokalną żywność, lokalnych dostawców i krótkie łańcuchy dostaw. Wzrósł popyt na żywność z gospodarstw rolnych oraz kupowaną bezpośrednio od hodowców. Podjęto inicjatywy oddolne służące propagowaniu ogrodnictwa i produkcji warzyw i ziół na niewielką skalę.

Targi są wciąż otwarte dla kupujących. Są to tradycyjne miejsca sprzedaży żywności, nasion, sadzonek, owoców, warzyw i kwiatów. Dzięki temu że pozostały otwarte – przy zachowaniu restrykcyjnych środków bezpieczeństwa – udaje się zachować poczucie normalności i dobrze znanej rutyny.

Na obszarach górskich aktywne są również lokalne grupy działania. By w większym stopniu wesprzeć lokalnych producentów domowej żywności podczas epidemii, na swych stronach internetowych zbierają i rozpowszechniają przydatne dane kontaktowe.

Zgodnie z różnymi ograniczeniami w podróży i kontaktach – w mojej organizacji musieliśmy odwołać wiele spotkań i wydarzeń odbywających się twarzą w twarz, które zazwyczaj ułatwiają podejmowanie inicjatyw spółdzielczych i rozpowszechnianie wyników. Ograniczenia te nie powstrzymały nas jednak od działalności, wręcz przeciwnie. Nadal skutecznie pracujemy nad wzmocnieniem regionów górskich, a nawet nad zwiększeniem ich odporności. W niektórych przypadkach dostosowaliśmy odpowiednio plany prac i wypracowujemy wspólne rozwiązania, by pomóc słabszym miastom i regionom UE lepiej radzić sobie z obecnym kryzysem.

Zapoczątkowaliśmy platformę „Giving a hand” („Pomocna dłoń”), która wspiera solidarność na obszarach wiejskich. Służy ona krzewieniu solidarności między ludźmi, łącząc osoby potrzebujące pomocy z wolontariuszami, którzy są gotowi dosłownie podać pomocną dłoń. Jej obecna działalność skupia się na pomaganiu osobom znajdującym się w trudnej sytuacji, niepełnosprawnym i starszym w zakupach czy opiece domowej (nie – osobistej), a także w organizacji opieki nad dziećmi dla rodziców, którzy muszą pracować i nie mogą znaleźć innego rozwiązania.

Na obszarach wiejskich i górskich rozkwita wiele innych inicjatyw, co jest przejawem odporności i silnego zmysłu wzajemnej pomocy.w naszych społecznościach. Pandemia nauczyła mnie, że nie należy odkładać na później realizacji życiowych projektów! W trudnych czasach ratuje nas aktywność.

Po ogłoszeniu izolacji ulice opustoszały. Uderzająca jest cisza. Koniec nawału zajęć, podróży za granicę na dwie godziny posiedzeń, samochodowych klaksonów, spóźnionych autobusów... Jak wielu innych, podporządkowaliśmy się przymusowemu zamknięciu, próbując w miarę możliwości dostosować się do tego nowego stylu życia. Dla mnie telepraca była łatwa, natomiast dla mojego męża nie była nawet wyobrażalna, ponieważ jego zawód i infrastruktura się do tego nie nadawały. To niedostosowanie kosztowało go jednak kilka nieprzespanych nocy z powodu rekordowej absencji pracowników. Strach rozprzestrzenił się co najmniej tak szybko, jak sam wirus.

Teraz, gdy pierwsza fala minęła, zastanawiam się, w jakim stanie psychicznym, społecznym i gospodarczym wyjdziemy z kryzysu. Pandemia umożliwiła ułożenie nowej hierarchii priorytetów i wzrost świadomości ekologicznej, ale wpłynęła również na zachowania indywidualne w skali krajowej i globalnej. Nikt w Luksemburgu nie uwierzyłby, że wrócą zamknięte granice. Praca transgraniczna ma ogromne znaczenie dla Wielkiego Księstwa i ograniczenie swobodnego przepływu osób budziło obawy o brak, między innymi, personelu służby zdrowia.

Ten kryzys to również okazja do zdania sobie sprawy z tego, jak bardzo jesteśmy podatni na zagrożenia. Odkrywamy, że jesteśmy zależni nie tylko od pracowników służby zdrowia, ale również od zachowań innych ludzi.

Odbudowa gospodarcza jest wspólną sprawą. Powinniśmy unikać nacjonalizmu i zamykania się gospodarek, choć niektóre kraje w imię odporności wspominają o nacjonalizacji łańcuchów wartości. Większą niezależność od globalizacji trzeba budować na poziomie europejskim. W związku z tym kryzysem mamy w pewnym sensie możliwość zatrzymania się, co powinno nam pomóc w zastanowieniu się nad sobą.

Jestem farmaceutką i w czasie pandemii koronawirusa zajmowałam się intensywnie kwestią powiązania medycyny z płcią. Różnice między płciami w kontekście COVID-19 widoczne są zwłaszcza w dziedzinie zdrowia psychicznego.

Mężczyźni stosunkowo częściej trafiają na oddziały intensywnej terapii i częściej umierają, szczególnie młodsi.

Z kolei wśród kobiet, zwłaszcza młodszych, to raczej powszechny ostatnio model społeczny, czyli niepewność zatrudnienia, częstsza pracy w niepełnym wymiarze czasu pracy, większa liczba kontaktów, mniej możliwości pracy zdalnej i obowiązki opiekuńcze, przekładał się na zachorowania w czasie zamrożenia gospodarki z powodu pandemii.

W naszych rodzinach musimy na nowo przyjrzeć się wzorcom dla kobiet, ale i dla osób starszych, które przecież również padają ofiarą dyskryminacji. Będę nieustannie prowadzić rozmowy na ten temat.

Ostatnio usiadłam na ławce przed naszą apteką i rozmawiałam o tym z członkami rodziny, którzy bardzo pozytywnie odnieśli się do tego pomysłu.

Przechodząc obok domu seniora, witałam się z daleka z jego mieszkańcami i nawet wspólnie śpiewaliśmy.

Trzeba pokonać samotność i wesprzeć członków rodziny. Polityka musi to uwzględniać w ramach promowania miejsc pracy w sektorze opieki, ale na razie my wszyscy musimy wnieść swój wkład.

Konsultowałam się również z rodzicami w sprawie kształcenia i organizowałam wideokonferencje z nauczycielami na temat umiejętności korzystania z mediów.

Najpierw był paraliżujący strach

Prawdziwy strach. Strach, który wszystko zatrzymał w miejscu, który wieczorem, gdy jest podawana liczba ofiar, rodzi obawy o najbliższych, najmłodszych i najstarszych, o najsłabszych. I przypomina, że nieszczęście krąży wokół nas i czeka na swoją godzinę.

Z zaskoczeniem stwierdziliśmy nieprzygotowanie francuskich centralnych służb sanitarnych; służbom medycznym na pierwszej linii frontu i obywatelom na tyłach, wszystkim brakowało podstawowych środków ochronnych i leczniczych. Zaskoczeniem była także zdolność społeczeństwa takiego kraju jak Francja, wraz z obszarami zamorskimi, by w jednej chwili wstrzymać wszelkie działania, opuścić ulice miast i szkoły po całej zimie manifestowania uzasadnionego gniewu społecznego.

Izolacja podzieliła świat – jeszcze bardziej zglobalizowany wskutek pandemii – na ogromny zbiór odosobnionych jednostek. Pandemia pogłębiła wszystkie istniejące już przepaście.

Powrót państwa

Zadaniem służb publicznych, zwłaszcza służby zdrowia, jest działanie na rzecz życia; stopniowo uzyskały one wsparcie logistyczne, niekiedy w widowiskowej formie: chorych transportowano pociągami lub helikopterami, a nie zwrócono się do szpitali prywatnych, które wykazały gotowość pomocy.

Przedsiębiorstwa świadczące niezbędne usługi dla społeczeństwa uzyskały pomoc państwa, by podtrzymać życie dzięki zaopatrzeniu, utrzymywaniu czystości itp.

Jednak ich pracownicy doświadczali bardzo różnych sytuacji, jeśli chodzi o ochronę przed wirusem, i nie zawsze było im to wynagradzane.

Potem przyszła odporność

Przyszła dzięki więziom, między nauczycielami a uczniami, dzięki sieciom, telefonom, radiu, telewizji, mediom, podstawowym i rozrywkowym, gdyż trzeba było wypełnić czas, zarządzać czasem i pracować. Obywatele codziennie o 20 ze swoich okien oklaskiwali pracowników służby zdrowia, którym państwo nie okazało ze swej strony oczekiwanej wdzięczności.

Pracownicy odkryli na nowo swój potencjał innowacyjny. Telepraca, której czasami odmawiano niektórym pracownikom, szybko się rozpowszechniła. Rodzice, zwłaszcza matki, musieli wykonywać dwa zawody: własny i nauczyciela.

Rola pośrednika między pracownikami, pracodawcami i rządem, jaką odgrywały związki zawodowe, zwiększyła legitymację ich działań w kraju. Trzeba mieć nadzieję, że ich postulaty zostaną nie tylko wysłuchane, ale również uwzględnione.

Europa

UE, w pierwszych deklaracjach Komisji, również zaskoczyła!

Zapowiadano o wiele więcej niż plan Marshalla. Potężne wsparcie dla naprawy! Ale rządy i Parlament szybko znalazły wiadome motywy, by zwlekać.

Jednak wiele małych sklepów – niewielki personel, niskie obroty – już zbankrutowało w naszym kraju, małe restauracje sprzedano ze stratą, stracili też młodzi ludzie, którzy dopiero co zaczęli działalność. Dla nich banki są zamknięte. Pracownicy do września mają prawo do świadczeń z tytułu częściowego bezrobocia, ale co dalej? Mimo pomocy otrzymanej od państw duże przedsiębiorstwa takie jak Air France-KLM (7 mld EUR od Niderlandów i Francji) czy Airbus w skandaliczny sposób zwalniają swoich pracowników. A 700 tys. młodych ludzi wejdzie z końcem lata na rynek pracy.

Jakie jutro?

Zaczyna coraz bardziej przypominać dzień wczorajszy! Po pierwsze dlatego, że wirus nadal krąży. Po drugie, ze względu na to, że reformy prowadzone „przed” wrócą „po”, chociaż świat pracy we Francji ich nie chce. Rząd zapewnia obywateli, że podatki nie powinny służyć finansowaniu spadku PKB o 13%, ale tego lata nie widać końca serii zwolnień z pracy i wzrostów cen energii, transportu, owoców i warzyw itd.

Gdy wyciągnięte zostaną wnioski z kryzysu, organizacja pracy się zmieni. Telepraca, praca w ramach platform, wideokonferencje będą wymagać uregulowań, które jeszcze nie istnieją. Po etapie odporności przychodzi czas na czujność. Czy kryzys wykaże, że najsilniejsi gospodarczo dają sobie coraz lepiej radę, a najgorzej sytuowani coraz bardziej cierpią? W regionie paryskim największą liczbę chorych odnotowano w najbiedniejszym departamencie. Niestety, to nic nowego.

W dniu 11 marca, kiedy w Danii wybuchł kryzys związany z COVID-19, razem z współpracownikami organizowałam uporządkowane zamknięcie dla naszych członków. Wielu pracowników musiało podjąć pracę z domu, inni w stresujących sytuacjach pracowali w szpitalach, placówkach opiekuńczo-pielęgnacyjnych oraz w sektorze usług, które działały przez cały czas mimo epidemii. Wtedy potrzebne były jasne odpowiedzi i ścisła współpraca. 

Jestem również wiceprzewodniczącą Europejskiej Konfederacji Związków Zawodowych ETUC, więc musiałam współpracować z koleżankami i kolegami z innych krajów. Zarazem cieszyłam się, że 14 marca zawarliśmy – my, czyli rząd duński i partnerzy społeczni – trójstronne porozumienie w sprawie tymczasowych rekompensat wynagrodzenia. To porozumienie obejmuje pracowników zatrudnionych w prywatnych firmach, które z powodu pandemii wirusa stanęły przed poważnymi trudnościami finansowymi.

Przedsiębiorstwa wykorzystują ten system rekompensaty płac, jeżeli nie chcą uciekać się do istniejącego normalnie rozwiązania, czyli tymczasowego zwalniania pracowników i niepłacenia im wynagrodzenia. Stworzono systemy wsparcia dla małych firm, osób pracujących na własny rachunek i freelancerów. Niektóre elementy tego porozumienia wkrótce wygasną, a zatem obecnie trwają dyskusje nad zastąpieniem ich nowymi rozwiązaniami, tak aby pracownicy nie pozostali bez ochrony.

Ja cały czas pracowałam z domu i szybko stałam się specem od nowych narzędzi wirtualnej komunikacji. Choć ten okres niepewności mógłby być bardzo stresujący, to jednak pozwolił mi w pełni skupić się na mojej pracy i dał też więcej czasu dla rodziny. Jestem przekonana, że przez ostatnie miesiące ja i moje koleżanki i koledzy mogliśmy lepiej skoncentrować się na naszym głównym zadaniu, co było widać choćby po większej dyscyplinie podczas spotkań. Dla mnie osobiście był to czas skupienia się na tym, co w moim życiu najważniejsze.

Z dala od postaw nacjonalistycznych i autorytarnych pokus współpraca okazuje się niezbędna na szczeblu europejskim. Konieczna jest kooperacja między państwami w celu zwalczania wirusa, lecz także zaradzenia jego przyczynom i skutkom, zwłaszcza że przyszłe pandemie – podobnie jak zanieczyszczenie środowiska, zakłócenia klimatu czy kryzys w dziedzinie różnorodności biologicznej – będą miały charakter transgraniczny. Europa dysponuje skutecznymi środkami, by interes ogólny uczynić ponownie podstawą rozwoju kontynentu. Doskonaląc Zielony Ład, wspólną politykę rolną i wieloletnie ramy finansowe, możemy dokonać znacznego zwrotu w europejskich i krajowych projektach i finansowaniu, by Europa – jako pierwsza potęga światowa – obrała kierunek zmierzający do stworzenia świata przyjaznego do życia.

Wybór współpracy zamiast konkurencji, począwszy od jednostki aż po szczebel międzynarodowy, nie jest łatwym zadaniem. Obrona jedynie swych osobistych interesów wydaje się tak wygodna. W obliczu tej pokusy musimy pamiętać, że taka krótkowzroczna wizja może nas zrujnować, gdyż odbije się na nas mocnym rykoszetem. Kryzysy mają niespotykany dotąd charakter, wyzwanie wydaje się bardzo poważne i sami mu nie sprostamy.

Mój postulat jest zatem jednoznaczny: by przezwyciężyć kryzysy, odejdźmy od egoizmu i współpracujmy z myślą o interesie ogólnym. Dbajcie o siebie, swoich bliskich, nieznajomych znajdujących się w potrzebie, swoje otoczenie. Spróbujmy spożytkować naszą energię, by wyjść obronną ręką z tych bezprecedensowych kryzysów.