UE–Ukraina: interoperacyjność i solidarność kluczowymi czynnikami połączeń transportowych

Podczas debaty zorganizowanej przez Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny (EKES) w Brukseli uczestnicy podkreślili znaczenie infrastruktury i zharmonizowanych norm dla połączenia UE z krajami sąsiadującymi, zwłaszcza w świetle zmian w krajobrazie geopolitycznym spowodowanych wojną w Ukrainie.

Interoperacyjność, solidarność i zrównoważony rozwój to hasła przewodnie udanej polityki transportowej UE, która uwzględnia najnowsze wydarzenia w polityce międzynarodowej.

Debata na temat korytarzy transeuropejskiej sieci transportowej i korytarzy solidarnościowych miedzy UE a Ukrainą, zorganizowana przez Sekcję Transportu, Energii, Infrastruktury i Społeczeństwa Informacyjnego (TEN), która odbyła się w Brukseli w lutym 2023 r., ujawniła kluczową kwestię: europejska polityka transportowa musi być kształtowana w kontekście stosunków zewnętrznych.

Jeżeli chodzi o proces podejmowania decyzji, rynku wewnętrznego UE i jej sieci transportowej nie można rozpatrywać w oderwaniu od siebie, ponieważ nieprzewidziane zdarzenia zakłócające, które mają miejsce poza granicami UE, wywierają obecnie wpływ na infrastrukturę wewnętrzną i transgraniczną.

W ciągu ostatnich kilku miesięcy wojna w Ukrainie całkowicie przedefiniowała krajobraz geopolityczny UE, co doprowadziło do zmiany wniosku Komisji Europejskiej dotyczącego transeuropejskiej sieci transportowej (TEN-T), który zamiast Rosji i Białorusi obejmuje obecnie Ukrainę i Mołdawię jako kraje partnerskie projektu.

Odnosząc się do tej ważnej kwestii, przewodnicząca Sekcji TEN Baiba Miltoviča powiedziała: Potrzeba pilnej reakcji na wojnę w Ukrainie na wszystkich szczeblach, w szczególności w aspekcie humanitarnym, sprawiła, że kwestia interoperacyjności z krajami sąsiadującymi stała się jeszcze bardziej nagląca. Ma to kluczowe znaczenie, podobnie jak potrzeba wzajemnych połączeń, multimodalności, infrastruktury, zharmonizowanych norm i finansowania.

Podczas debaty dyskutowano o tym, jak najlepiej osiągnąć spójną i zintegrowaną politykę transportową, wyeliminować wąskie gardła na przejściach granicznych i stworzyć podstawy sprawnych i bezproblemowych przepływów transportowych między UE a krajami sąsiadującymi, takimi jak Ukraina i Mołdawia.

Interoperacyjność i zrównoważony rozwój są i pozostaną głównymi punktami polityki TEN-T. Jest to podstawowa kwestia, na którą zwrócił uwagę Stefan Back, przewodniczący Stałej Grupy TEN ds. Transportu i sprawozdawca opinii EKES-u „Zmiana rozporządzenia w sprawie TEN-T i kolejowego korytarza towarowego”, który dodał, że ze względu na swoją odporność sieć korytarzy TEN-T powinna obejmować mosty morskie i kolejowe połączenia promowe.

Przy rozszerzaniu połączeń kolejowych TEN-T na Ukrainę zasadnicze znaczenie ma interoperacyjność: różne stosowane szerokości torów kolejowych w UE i w Ukrainie są w rzeczywistości jednym z głównych problemów związanych z „korytarzami solidarnościowymi”, które mają zapewnić natychmiastowe rozwiązania w zakresie przywozu/eksportu i mobilności o odpowiedniej przepustowości w odniesieniu do zbóż i innych produktów, ale również pasażerów, między Ukrainą a UE.

Interoperacyjność wiąże się z rozwojem infrastruktury. Według Marcina Nowackiego, moderatora debaty i sprawozdawcy opinii EKES-u w sprawie „Korytarze solidarnościowe między UE a Ukrainą”, ma to kluczowe znaczenie dla postępów na przejściach granicznych UE–Ukraina, ale wymaga znacznych inwestycji na wszystkich szczeblach. Brak gwarancji i ubezpieczeń dla europejskich przedsiębiorstw zajmujących się wymianą towarów z Ukrainą powinien zostać rozwiązany na szczeblu krajowym, z ewentualnym wykorzystaniem funduszy UE.

Philippe Chantraine z DG MOVE Komisji Europejskiej dodał, że korytarze solidarnościowe będą również wspierać przyszłą integrację Ukrainy z UE w perspektywie długoterminowej. Status Ukrainy jako kraju kandydującego przekształcił sytuację nadzwyczajną w perspektywę długoterminowej integracji z rynkiem wewnętrznym UE, co sprawia, że przyszłym inwestycjom w infrastrukturę i połączenia graniczne prawdopodobnie towarzyszyć będą europejskie instrumenty finansowania, takie jak fundusze strukturalne i instrument „Łącząc Europę”.

Wypowiadając się w tym samym duchu Anna Carin Krokstäde z Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych (ESDZ) wspomniała o kluczowej roli wzajemnych połączeń i korytarzy solidarnościowych dla UE i Ukrainy, gdyż były one prawdziwą ekonomiczną liną ratunkową dla Ukrainy. Zwróciła uwagę, że Unia Europejska udzieliła Ukrainie wsparcia w wymiarze wojskowym, finansowym, humanitarnym i politycznym, a także zaangażowała inne regiony świata potrzebujące ukraińskich produktów rolnych, a do tej pory zmobilizowała ponad 37 mld EUR na wsparcie cywilne.

Alberto Mazzola, reprezentujący Wspólnotę Kolei Europejskich oraz Zarządców Infrastruktury Kolejowej (CER), podkreślił, że korytarze solidarnościowe są ważnym krokiem podjętym przez UE zarówno dla transportu towarowego, jak i dla przewozów pasażerskich, ale uznał je za niewystarczające i wyraził nadzieję na postępy w tym kierunku. Europejskie przedsiębiorstwa kolejowe odegrały ważną rolę w pierwszych miesiącach konfliktu, kiedy przewiozły około sześciu milionów ludzi na Ukrainę i z Ukrainy, ale obecnie osiągnęły maksymalną przepustowość z powodu braku infrastruktury, pociągów, maszynistów i ochrony ubezpieczeniowej. Długoterminowe projekty inwestycyjne będą możliwe dopiero po zakończeniu agresji militarnej.

Wyrażając zadowolenie z włączenia Ukrainy do sieci TEN-T, Daria Derewianczuk z ukraińskiego Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju podkreśliła znaczenie rozwoju zrównoważonej i wydajnej infrastruktury zgodnie z europejskimi standardami. Dodała, że dzięki koordynacji transportu udało się osiągnąć 20-procentowy wzrost kolejowych przewozów towarowych, mimo że należy jeszcze przyspieszyć kontrole produktów.