EKES info

Nie miałam trudności z pozostaniem w domu, gdy wprowadzono środki izolacji. Od wielu lat kilka sprawodkładałam na później. Miałam więc okazję, by się nimi zająć, i byłam zadowolona, że wreszcie mogę wygospodarować na nie czas. Zdjęcia i pamiątki rodzinne, które zabrałam z domów rodziców po ich śmierci, były całkowicie pomieszane, więc je posegregowałam. Ich uporządkowanie wywołało we mnie bardzo silne emocje. Moją uwagę pochłonęły zajęcia, których mi wcześniej brakowało: rękodzieło, pieczenie, gotowanie oraz sporządzanie tradycyjnych greckich likierów, dżemów i przetworów. Są to rzeczy, na które zazwyczaj nie mam czasu, gdy staram się nadążyć z wypełnianiem masy obowiązków zawodowych.

Muszę jednak przyznać, że naprawdę tęskniłam za naszymi dziećmi, które mieszkają osobno. Nasz młodszy syn przechodził pod balkonem, abyśmy mogli się zobaczyć z pewnej odległości. Było to trudne i uświadamiało, jak wiele tracimy, nie mogąc się spotkać. Pozostawałam w kontakcie internetowym z synem, który przebywa w Anglii. Znacznie częściej czuliśmy potrzebę kontaktowania się ze sobą, choć było to możliwe tylko online.

Mam wrażenie, że stopniowo przypominaliśmy sobie wartości, o których wcześniej zapomnieliśmy, takie jak okazywanie solidarności, witanie się z zapomnianymi sąsiadami, uśmiechanie się z balkonu do osób
przechodzących poniżej ulicą. Wraz z pandemią powróciły dawno zapomniane uczucia. Zapomnieliśmy o odczuwaniu wdzięczności. Uważaliśmy, że dobry stan zdrowiajest sprawą oczywistą. Nigdy nie wyobrażaliśmy sobie, że w 2020 r. pandemia wyrządzi tyle szkód, że odbierze nam najbliższych, że w sąsiednim kraju będzie tak wysoki wskaźnik umieralności, że tyle osób straci życie. Wszystko to sprawia, że myśli się nieco inaczej i że trzeba na nowo przemyśleć swą hierarchię wartości.

Na szczęście pandemia uzmysłowiła nam również, jak ogromnie istotna jest w naszym życiu nauka. Musimy rozpocząć dyskusję na temat tego, które kraje najbardziej ucierpiały i dlaczego. Należy przy tym przeanalizować rolę populizmu i teorii spiskowych, a także ruchu antyszczepionkowego w tych krajach. Akceptacja nauki i zaufanie do niej ze strony polityków i obywateli stanowiły ochronę takich krajów jak Grecja. Musimy również zacząć dyskutować o roli kościoła, mediów i wybitnych postaci publicznych w czasie pandemii.

Bardzo istotne jest to, że we wszystkich krajach oczywista okazała się wartość krajowych systemów opieki zdrowotnej. Ostatnio pod naporem globalizacji kładziono nacisk na generowanie bogactwa, a teraz uświadomiliśmy sobie, że niektórych usług nie można świadczyć w sposób ukierunkowany na zysk. Zaniedbywaliśmy krajowe systemy opieki zdrowotnej, lecz zrozumieliśmy, w jaki sposób powinny działać nie tylko w razie pandemii, lecz ogólnie.
Powinniśmy być wdzięczni wszystkim tym, którzy walczyli na pierwszej linii pomimo trudności piętrzących się przed krajowymi systemami opieki zdrowotnej.

Chciałabym poruszyć również kwestię konsumentów. Niestety w wielu państwach członkowskich ze względu na pandemię doszło do obniżenia standardów ochrony konsumentów, zwłaszcza pasażerów / podróżnych. Mimo że kompetentna komisarz europejska wydała zalecenie dla państw członkowskich, by nie zawieszały przepisów chroniących konsumentów w odniesieniu do lotów, imprez turystycznych i transportu, wiele państw członkowskich niestety to uczyniło. Anulując bilety, nie dostajemy zwrotu pieniędzy, lecz bony ważne przez 12–18 miesięcy, które nie są objęte gwarancją w wypadku bankructwa danego przedsiębiorstwa. Zwrot pieniędzy dostaniemy dopiero wtedy, gdy w wyznaczonym terminie nie wykorzystamy bonu. Oznacza to nieoprocentowane pożyczki dla przedsiębiorstw turystycznych kosztemkonsumentów, którzy  również ucierpieli z powodu pandemii. Znamosoby, które nie  potrzebują bonów, gdyż nie będą mogłyich wykorzystać w  nadchodzących 12–18 miesiącach (np. wycieczki szkolne dla dzieci, które kończą szkołę średnią w tym roku). A jednak rodzice tych dzieci udzielili nieoprocentowanej pożyczki osobom zaangażowanym w organizację podróży na okres 12–18 miesięcy. Niedopuszczalne jest ograniczanie praw konsumentów.

Ponadto żyjemy w erze cyfrowej i wszyscy pracujemy w domu, korzystając znacznie częściej z internetu. Odnotowano znacznie więcej oszustw internetowych, a także szerokiego rozpowszechniania nieprawdziwych informacji, w tym na temat rzekomych spisków.

Musimy jednak zadbać o to, by pracownicy nadal mogli korzystać z nabytych praw podczas telepracy. Warto zastanowić się nad tym, jak są i powinny być oceniane wyniki telepracowników. W każdym razie musimy przeanalizować stosunki pracy w warunkach telepracy.

Kolejną ważną koncepcją stosowaną przez EKES, która spotkała się już z poparciem przewodniczącego EKES-u Luki Jahiera na Twitterze, jest propozycja greckiego premiera w sprawie wspólnych zamówień publicznych państw członkowskich na szczepionki, leki i badania diagnostyczne, tak by żadnemu państwu członkowskiemu nie zabrakło dostaw, które są niezbędne dla życia ludzkiego.

Jest to inicjatywa, która musi zostać podjęta przez cały EKES w formie opinii z inicjatywy własnej, by zagwarantować wszystkim państwom członkowskim równy dostęp do szczepionek, leków i diagnostyki. Z wielką przyjemnością przedstawiłam tę propozycję zarówno przewodniczącemu Luce Jahierowi, jak Europejskiej Organizacji Konsumentów, którzy zgodzili się ją poprzeć.

Był to dzień 80. rocznicy zakończenia wojny zimowej między Związkiem Radzieckim a Finlandią. W związku z koronawirusem odwołano krajowe obchody rocznicowe, ale o godz. 11 w całym kraju odezwały się dzwony we wszystkich zborach luterańskich, cerkwiach prawosławnych i kościołach katolickich. Wyszłam z domu, by posłuchać ich głosu, i Helsinki, które ujrzałam, zrobiły na mnie smutne wrażenie.

Wojna zimowa trwała 105 dni i tyle samo trwała moja izolacja, która zaczęła się w rocznicę tego wydarzenia. Chociaż prowadzę własną firmę, izolacja była niekiedy trudna. Wtedy przyszła refleksja: moi rodzice musieli sobie radzić w trudnych czasach wojny, mój ojciec walczył na froncie w trzydziestostopniowym mrozie, a matka sama w domu zajmowała się niemowlęciem, więc na co ja miałabym narzekać?

Właściwie miałam szczęście, że w każdej chwili mogłam wychodzić z domu. I korzystałam z tego, przeszłam setki kilometrów, głównie wzdłuż wybrzeża.

Moja macierzysta organizacja uważnie śledziła rozwój sytuacji w przedsiębiorstwach i kierowała do rządu propozycje na temat tego, jak ratować firmy i miejsca pracy. Krótkoterminowe perspektywy były bardzo pesymistyczne, a przyszłość wciąż jest niepewna. Ale kiedy przedsiębiorcy zaczęli planować środki pozwalające na odpowiedzialne wychodzenie z kryzysu, zaświtała nadzieja.

Wspólnie z koleżankami i kolegami przygotowałam propozycje Grupy Pracodawców EKES-u dotyczące walki z kryzysem spowodowanym przez koronawirusa: jak pomóc europejskim przedsiębiorstwom w przetrwaniu i utrzymaniu miejsc pracy i jak ożywić gospodarkę UE. Mimo wyjątkowych warunków, dzięki narzędziom cyfrowym kontynuowałam moją pracę w EKES-ie niemal normalnie. Z przyjemnością patrzyłam, jak moja biblioteka szybko zamienia się w jedno z miejsc spotkań moich koleżanek i kolegów z całej UE.

Izolacja przyniosła mi również odmianę na płaszczyźnie osobistej. Miałam zaszczyt stać się wirtualną muzą, zaczęłam otrzymywać wiersze – każdy bardziej uroczy od poprzednich. Chciałabym zacytować jeden z nich i mam nadzieję, że wszyscy możemy się wspierać i pomagać sobie w takim duchu:

Nie daję w prezencie dni powszednich, daję niedzielę.

Nie daję w prezencie codziennej rutyny, która wymaga wielkiego wysiłku

Daję niedzielę, gdy po wysokim niebie odpływa codzienne życie.

(tłumaczenie za wersją angielską)

Pracuję dla Federacji Szwedzkich Rolników (LRF) i na początku pandemii dokładaliśmy wszelkich starań, by zabezpieczyć dostawy żywności.

W LRF prowadzimy program dla rolników, którzy znaleźli się w potrzebie. W czasie choroby rolnikowi mogą pomóc grupy, które zajmują się zwierzętami i innymi sprawami praktycznymi. Program ten został szybko wprowadzony w marcu.

LRF pomaga również przedsiębiorstwom w dopasowaniu poszukujących pracy i rolników, którym brakuje pracowników. Jednym z przykładów jest hodowca warzyw, który zamknięciu pobliskiego hotelu zaproponował zatrudnienie osobom w nim pracującym. Dzięki takim inicjatywom i możliwości przybycia do Szwecji wielu pracowników sezonowych, sektory rolnictwa i leśnictwa, którym początkowo brakowało personelu, zapewniły sobie teraz w dużej mierze potrzebną siłę roboczą.

Wiele gospodarstw rolnych, zwłaszcza producentów warzyw, musiało w tym roku przestawić się na inne uprawy, a producenci leśni musieli przełożyć pewne działania na późniejszy okres. Jednak ogólnie rzecz biorąc, wydaje się, że sektor rolny (w tym ogrodnictwo) ucierpiał mniej w Szwecji niż w wielu innych krajach europejskich.

Niemniej nasza organizacja stanowczo uważa, że należy wykazać się solidarnością również poza sektorem rolnym. Udało nam się pomóc w praktyczny sposób, dostarczając arkusze z tworzywa sztucznego, które używane były w rzutnikach w naszym biurze w Sztokholmie, do produkcji przyłbic dla pracowników służby zdrowia.

Ja sama czuję, że miałam szczęście. Nikt z moich bliskich nie zachorował na COVID-19.

Mogę pracować w domu z taką samą łatwością, jak w biurze. Gdy słyszę, jak sąsiedzi w moim budynku się kłócą, myślę o wszystkich tych, którzy mieli mniej szczęścia w czasie zastosowania środków izolacji: o tych, którzy stracili pracę, o dzieciach, które nie chodzą do szkoły i od długiego czasu nie jedzą obiadu w stołówce szkolnej, o rodzinach mieszkających w małych mieszkaniach, w których brakuje miejsca do wykonywania pracy lub zadań domowych.

Tęsknię za moją rodziną, szczególnie za rodzicami, którzy są w podeszłym wieku. Brakuje mi zwyczajnych rozrywek, jak spotkania w większym gronie. Rzecz jasna tęsknię też za biurem i moimi kolegami i koleżankami z pracy.

Pomimo bólu, strat i zamętu moim zdaniem pandemia COVID-19 nas czegoś uczy. Przede wszystkim uważam, że uczy nas radzić sobie z niepewnością. Jesteśmy bardzo przyzwyczajeni do możliwości planowania swojego życia, ale pandemia, zwłaszcza na początku, zmusiła nas do zmiany przyzwyczajeń. Wykształciliśmy w sobie nowe nawyki, lecz nie wiemy, jak długo potrwa ten okres niepewności.

Jak tylko się skończy, od razu spotkam się z moimi rodzicami i teściami. Widziałam się z rodzicami na pikniku w parku z zachowaniem bezpiecznej odległości, ale nie mogę się doczekać spędzenia z nimi więcej czasu w realnym życiu, tak jak w starych dobrych czasach.

Kiedy piszę te słowa, zaczynamy nieśmiało uchylać drzwi po okresie izolacji i zadawać sobie pytania, jaki świat nas teraz czeka. Jakimi śladami czy bliznami naznaczy epidemia naszą gospodarkę, nasze społeczeństwa i nasze życie? Czy czegoś się nauczyliśmy? Czy będziemy postępować inaczej?

Dla mnie, jako Greczynki, bolesne było, że mojego kraju dotyka nowy kryzys akurat w chwili, gdy Grecja zaczyna podnosić się po dziesięcioletnim koszmarze; miałam poczucie, że jest to niesprawiedliwe. Musieliśmy stawić czoła tej nowej pandemii, gdy system opieki zdrowotnej i gospodarka były jeszcze osłabione z powodu poprzedniego kryzysu. Jestem dumna, że Grecja sprawnie, realistycznie i z powodzeniem przeszła przez pierwszy etap. Wszędzie widać było solidarność i poczucie wspólnego celu.

Główną naszą troską jako przedstawicieli przedsiębiorców było ratowanie życia. Przedsiębiorstwa bardzo szybko się zmobilizowały i przekazały znaczne darowizny na zakup sprzętu medycznego i szpitalnego. Jednocześnie musieliśmy zorganizować pracę na odległość i zapewnić bezpieczeństwo pracownikom w miejscu pracy, zastanowić się, jak ratować firmy i zatrudnienie, zachować płynność finansową, utrzymać łańcuchy wartości i przygotować się przed kolejnym etapem.

Nasz rząd podejmował decyzje, ale wiedzieliśmy, że nikt nie poradzi sobie samodzielnie z tym asymetrycznym wstrząsem. Europa była bardziej potrzebna niż kiedykolwiek! Europa odpowiedziała – niektórzy powiedzą, że z opóźnieniem, ale jednak – i jako Europejczycy możemy być dumni. Myślę, że to pierwsza nauka, jaką można wyciągnąć z kryzysu: przyszłość jest naszą wspólną sprawą.

Po drugie, uważam, że nie możemy zaprzestać wysiłków, gdy tylko minie zagrożenie związane z koronawirusem, ale musimy pogłębić integrację europejską, zwłaszcza biorąc pod uwagę rozwój sytuacji między Chinami a USA. Musimy dalej podążać drogą, którą zaplanowaliśmy i wytyczyliśmy podczas poprzedniego kryzysu, aby osiągnąć głębszą integrację gospodarczą, finansową, fiskalną, ekologiczną, społeczną i polityczną Europy. Wierzę, że tym razem wytrwamy w naszych wysiłkach.

Po trzecie, przed pandemią zawsze ze zdumieniem patrzyłam na to, jak w naszych społeczeństwach niedoceniane, niedowartościowane i niedofinansowane są dwie podstawowe dziedziny: zdrowie i edukacja. Teraz mamy tego skutki: ludzie umierają i szerzy się populizm. Dlatego dzisiaj szczególnie ważne jest, by wzmocnić Europę pod względem zdrowia i edukacji.

Osobiście w trakcie kryzysu miałam czas, żeby poczytać filozofów i chciałabym podzielić się z Państwem pewnym pięknym pojęciem. Starożytni Grecy wierzyli w „komos żyjący w harmonii”. Pojęcie to opierało się na dwóch wartościach: αιδώς, szacunku dla innych i dla wszystkich składników – roślinnego, zwierzęcego i ludzkiego – naszego świata oraz δίκη, sprawiedliwości. Zainspirowani tą koncepcją stwórzmy sobie taki „kosmos”!

Tatjana Babrauskienė jest członkinią EKES-u z Litwy oraz Litewskiego Związku Pracowników Oświaty i Nauki. EKES Info zwróciło się do niej o podzielenie się spostrzeżeniami na temat pandemii COVID-19 z perspektywy jej kraju.

Jakim doświadczeniem były dla Pani wprowadzone środki izolacji?

Było to wyjątkowe doświadczenie. Przeżywałam lęk i momenty paniki, czytając nagłówki gazet o wirusie, który szybko roznosił się po całym świecie.

Równocześnie miałam wrażenie, że oglądam świat w zwolnionym tempie i że wszystko zmieniło się z dnia na dzień, pozostawiając nas w nowym stanie normalności.

Moja organizacja otrzymała mnóstwo wiadomości od członków i nauczycieli, którzy czuli się zagubieni i potrzebowali wsparcia. Stworzyliśmy stronę internetową informującą o pandemii COVID-19 i zawierającą zalecenia, porady prawne oraz inne przydatne informacje, a także stronę „Pomysły na kształcenie na odległość” ze wskazówkami oraz materiałami do e-uczenia się i e-nauczania.

To wszystko napełniało nas energią, bo mieliśmy świadomość, że wiele osób na nas polega.

Czego Pani brakowało w tym trudnym czasie?

Spotkań z przyjaciółmi i kolegami, a przede wszystkim z najbliższymi.

Na przykład podczas Wielkanocy. Tradycyjnie spędzamy ją z bliższymi i dalszymi krewnymi. Tego roku zrobiliśmy pisanki i przygotowaliśmy jak zwykle specjalne dania, ale podczas świąt nie było uroczystej atmosfery.

Na szczęście mogliśmy wychodzić z domu, żeby pospacerować albo poćwiczyć, sami bądź z członkami rodziny, i chętnie korzystałam z tej możliwości. 

Jakie wnioski można wyciągnąć z okresu izolacji?

Podczas kwarantanny wyrobiliśmy sobie nowe nawyki, gdyż więcej czasu spędzaliśmy online. Zobaczymy, czy staną się one zwyczajnym sposobem pracy i komunikacji, oraz czy zmienią się częstotliwość i czas trwania naszych spotkań ze współpracownikami i przyjaciółmi.

Okres izolacji był również eksperymentem z punktu widzenia kształcenia i sprawdzianem wyników osiąganych przez uczniów podczas e-nauczania w porównaniu z lekcjami odbywającymi się twarzą w twarz. Niestety pogłębił on również nierówności. Przekonamy się jeszcze, czy szkoły będą mogły powrócić do status quo po zakończeniu kryzysu.

Okazuje się, ze transformacja cyfrowa wiąże się z ryzykiem dyskryminacji ze względu na wiek, rozpowszechniania teorii spiskowych i fałszywych informacji, gdy ludzie usiłują znaleźć odpowiedzi na istotne pytania: co się dzieje, kto jest odpowiedzialny i jakie są przyczyny? Jednocześnie technologia umożliwia obecnie monitorowanie wszystkich przez cały czas. Jak może to wpłynąć na nasze życie osobiste? Nie powinniśmy być zmuszeni do wyboru: prywatność albo zdrowie.

Zaletą wprowadzonych środków izolacji jest to, że wstrzymanie aktywności ma znaczenie z punktu widzenia zmiany klimatu, a obniżenie emisji dwutlenku węgla i zmiana postaw mogą stać się bardziej realne.

Czy jest jakaś nadzieja dla osób, których miejsca pracy są zagrożone?

Środki izolacji wywierają bardzo różny wpływ na pracowników. Te osoby, których praca nie była niezbędna i/lub które nie mogły świadczyć jej z domu, podniosły największe straty dochodów i najczęściej traciły zatrudnienie.

Istnieje korelacja między niepewnością zatrudnienia i wynagrodzeniem a poziomem wykształcenia, więc musimy wzmocnić nasze systemy kształcenia i szkolenia i zapewnić wszystkim potrzebującym niezbędne doskonalenie zawodowe i zmianę kwalifikacji. Musimy zadbać o to, byśmy z kryzysu wyszli silniejsi i lepiej przygotowani na przyszłość, bez względu na to, jaka ona będzie.

Czy są osoby, z którymi chciałaby się Pani spotkać,ale jeszcze nie miała Pani możliwości?

Z moimi przyjaciółmi i kolegami z zagranicy. Nie mogę się doczekać, aż się spotkamy i będziemy współpracować, nie martwiąc się o maseczki, zachowanie bezpiecznej odległości czy płyny do dezynfekcji rąk.

Litwa poradziła sobie świetnie nie tylko ze spłaszczeniem krzywej zachorowań, lecz wręcz ze zduszeniem epidemii w zarodku. Nasze życie społeczne wróciło już (prawie) do normalności. Jednak w niektórych krajach sytuacja nie jest tak stabilna. Mam nadzieję, że to się szybko poprawi.

Jedyną zaletą kwarantanny jest to, że dała nam czas na odpoczynek i refleksję nad tym, jak istotne są związki z ludźmi.

Kiedy w połowie marca wybuchł kryzys, cała sytuacja była naprawdę wyjątkowa i trudno było w nią uwierzyć. W całej Europie zamknięto prawie wszystko i nikt wtedy nie wiedział, czy środki izolacji rzeczywiście pomagają, czy też nie. Najważniejszą sprawą było ratowanie życia, dla którego należało poświęcić gospodarkę.

Z dnia na dzień zniknęły z Europy cztery podstawowe swobody. Jednolity rynek praktycznie zanikł. Mogliśmy zaobserwować sytuacje, w których państwa członkowskie blokowały wzajemnie swoje dostawy, a kupujący dosłownie czekali pod fabrykami maseczek w Chinach, starając się wzajemnie przelicytować.

W moim kraju, Estonii, sytuacja nie wyglądała bardzo źle. System opieki zdrowotnej był w stanie podołać sytuacji i niewiele osób straciło życie z powodu COVID-19 (łącznie 69 osób). Na początku brakowało maseczek i innego sprzętu ochronnego, ale ostatecznie rozwiązano ten problem. Pozytywne było to, jak szybko niektóre przedsiębiorstwa zmieniały tryb produkcji i zaczynały wytwarzać niezbędny sprzęt, a inne pomagały w jego dostarczaniu.

Ja i moja rodzina dobrze sobie poradziliśmy. Mieszkamy we własnym domu z ogrodem na obszarze z dużą ilością zieleni, więc za bardzo nie ucierpieliśmy. Oczywiście niemal wszystkie placówki – centra handlowe, szkoły, kina, teatry i ośrodki sportowe – były zamknięte, ale można było spacerować (z zachowaniem bezpiecznej odległości), a nawet było to zalecane.

Niezwykłe było móc obserwować prawdziwy rozkwit wszelkiego rodzaju usług elektronicznych, począwszy od zakupów po seminaria czy komunikację. Nagle wszystko przeniosło się do internetu, w tym również szkolnictwo. Z dnia na dzień nauczanie i nauka przeszły na tryb online. Również nauczyciele i dzieci. Podczas kryzysu wszyscy dużo się nauczyli, a tęsknota mojej córki za prawdziwą szkołą chwytała za serce.

Jeśli chodzi o moją pracę, to zespół prawników w mojej organizacji, estońskiej Izbie Handlowo-Przemysłowej, udzielił w tym czasie rekordowej liczby konsultacji. Powszechnie akceptowano „siłę wyższą”. Sytuacja gospodarcza powoli się poprawia, ale niektóre sektory nadal borykają się z poważnymi trudnościami. Obawiam się, że może to być dopiero początek, a jesienią sytuacja może ulec pogorszeniu. Na razie rządowe środki pomagają wielu osobom, ale co się stanie, kiedy się wyczerpią?

Tego rodzaju trudne czasy sprawiają, że zastanawiamy się nad naszym stylem życia i wolnością i je doceniamy, zarówno w Europie, jak i w Komitecie. Podróżowanie, przyjazd do Brukseli i udział w naszych dyskusjach to rzeczywiście prawdziwy luksus. Bardzo ważne jest, abyśmy kontynuowali naszą pracę w celu utrzymania realnych powiązań między różnymi osobami w różnych krajach UE, niezależnie od kryzysów.

Niemiecki związkowiec Peter Schmidt opowiada o wyzwaniach, przed którymi stoją związkowcy w jego kraju: z jednej strony przestoje ekonomiczne i zwolnienia, z drugiej niezbędni pracownicy narażający siebie dla dobra innych.

Jak przeżywa Pan obecny kryzys związany z koronawirusem?

Mam wrażenie, że żyjemy w surrealistycznych czasach i że odkrywamy, jak wrażliwe są nasze społeczeństwa i gospodarki.

Co kryzys ten oznacza dla Pana i Pańskiej organizacji?

Dla mnie jako związkowca najważniejsze jest, abyśmy się spotykali i komunikowali ze sobą. Wolność zrzeszania się jest zasadniczym elementem naszej demokracji. Widzimy, jak ważne jest to prawo i zdajemy sobie sprawę z tego, że będziemy musieli walczyć o jego zachowanie w przyszłości.

W niektórych przypadkach – tam gdzie mieliśmy doskonałe relacje z pracodawcami – znaleźliśmy sposób na podtrzymanie dialogu społecznego i zawarliśmy kilka bardzo dobrych porozumień z korzyścią dla wszystkich. Ale w innych przypadkach stracili zarówno pracownicy, jak i firmy.

Jakie wrażenia wyniósł Pan z blokady?

Najbardziej uderzyła mnie ogromna solidarność, jaką okazywali sobie sąsiedzi i znajomi. Byłem również pod wrażeniem tego, jak bardzo nasze życie uległo spowolnieniu.

Czego brakowało Panu najbardziej w tym trudnym okresie?

Najbardziej tęskniłem za spotkaniami z przyjaciółmi i rodziną oraz za chodzeniem do restauracji.

Jakie wnioski można wyciągnąć z okresu izolacji?

Zrozumieliśmy, że najważniejsze osoby w naszym społeczeństwie to pielęgniarki, personel sklepowy, pracownicy zajmujący się wywozem śmieci, opiekuni i tak dalej, a mimo to otrzymują one najniższe wynagrodzenie. Wirus obnażył naszą słabość gospodarczą i dlatego musimy przestawić się na gospodarkę dobrobytu.

Na co mogą liczyć ci, których miejsca pracy są zagrożone?

Mogą mieć nadzieję na to, że państwa członkowskie wyciągnęły wnioski i że będą ich wspierać przez znacznie dłuższy okres niż wynikałoby to z ich umów.

Kogo przede wszystkim chciałby Pan zobaczyć po zakończeniu pandemii?

Moją matkę. Przebywa w domu opieki, w którym wciąż utrzymują się środki izolacji.

10 marca posiedzenie Wspólnego Komitetu Konsultacyjnego UE–Serbia w Brukseli odbyło się w dziwnej i ciężkiej atmosferze. Po jego zakończeniu wszyscy uczestnicy pośpiesznie udali się w podróż powrotną. Wróciłam do domu, mając świadomość, że Europa musi stawić czoła poważnym wstrząsom, z poczuciem, że przez długi czas nie wsiądę do samolotu. Na Węgrzech w tym czasie wśród obywateli panowało przede wszystkim poczucie niepewności i niedowierzania. Dla wielu Węgrów powaga sytuacji stała się oczywista, gdy rząd zapowiedział odwołanie obchodów przewidzianych w dniu święta narodowego 15 marca.

Podobnie jak wiele innych krajów europejskich Węgry zamknęły granice i przyjęły różne restrykcyjne środki. Nauczanie przeniosło się do internetu, osoby mogące telepracować wybrały taką możliwość, a na zazwyczaj gwarnych ulicach i w innych uczęszczanych miejscach zapanowała cisza. Chociaż szybko ogłoszono stan wyjątkowy, w kraju nie wprowadzono pełnej izolacji. Miejsca publiczne nie opustoszały całkowicie i nie zdecydowano się wprowadzić ścisłego zakazu opuszczania miejsca zamieszkania. Na rogu ulicy nieprzerwanie otwarta była nasza ulubiona lodziarnia, ku wielkiej uciesze moich dzieci.

W czasie kwarantanny takie drobne przyjemności dodawały otuchy naszym małym bohaterom! Stosownie do swego poziomu i w miarę swoich możliwości dzieci pomogły nam skutecznie chronić rodzinę. W czterech ścianach starały się spokojnie bawić, zrezygnowały z przyjęcia urodzinowego i spędzały godziny przed ekranem komputera (choć wcześniej nieustannie je zachęcaliśmy, by nie poświęcały na to tyle czasu). Oprócz dzieci na izolację w dużej mierze skazane były osoby starsze. W wielu miejscach samorządy lokalne i organizacje społeczeństwa obywatelskiego dobrze się zorganizowały, by móc zaoferować pomoc osobom zamkniętym w czterech ścianach. Niemniej w wielu przypadkach zadanie to musieli wykonywać członkowie rodziny.

Jeżeli chodzi o mnie, w ostatnich tygodniach przekonałam się, że w tego rodzaju kryzysowej sytuacji jeszcze większego znaczenia nabierają rodzina i więzi pokrewieństwa. Jasne stało się, że rodziny mogą wzmacniać system odpornościowy społeczeństwa, lecz zrozumieliśmy również, w jak dużym stopniu są one narażone na zagrożenia i potrzebują pomocy. W tym względzie zasadniczą rolę mają do odegrania organizacje społeczeństwa obywatelskiego. W naszym stowarzyszeniu można było także zaobserwować, jak duża – oprócz form pomocy praktycznej (takiej jak dary, wsparcie logistyczne czy też szkolne) – jest potrzeba wsparcia w dziedzinie zdrowia psychicznego.

Powiedziałbym, że doświadczenia z okresu izolacji są niejednoznaczne. Z jednej strony praca z domu pozwoliła mi spędzić z rodziną więcej czasu niż kiedykolwiek wcześniej. Z drugiej strony musiałem zamienić jedno z pomieszczeń w moim domu w biuro. Spędzanie długich godzin w domu jest czasami frustrujące, więc starałem się wykorzystać ten czas, by oddać się mojemu ulubionemu hobby: słuchaniu muzyki na moim sprzęcie hi-fi.

Jestem nauczycielem akademickim i brakowało mi bezpośredniego kontaktu ze studentami w czasie wykładów. Tak, łączyliśmy się przez aplikacje Zoom i Panopto, ale to nie to samo, co sala wykładowa.

Z akademickiego punktu widzenia jedną z nauk z tego okresu jest zdolność do interakcji ze studentami online. Choć uważam, że fizyczna obecność w sali jest najlepszą metodą nauczania, przydatna może być na przyszłość metoda mieszana.

Uczestniczyłem też w wielu zebraniach online i były one w znacznej mierze równie owocne, co spotkania z fizyczną obecnością uczestników. Wiele zebrań, w tym niektóre posiedzenia EKES-u, można by rzeczywiście nadal odbywać online.

Oprócz mojego osobistego doświadczenia izolacja unaoczniła wiele spraw: niektóre rodzaje działalności gospodarczej nie były w stanie przetrwać, a inne nie były tak odporne, jak sądziliśmy. Przemyślenie całej działalności gospodarczej było zatem konieczne i od dawna oczekiwane; im szybciej go dokonamy, tym lepiej. Jednak dla wielu skutki pandemii COVID-19 i przejścia na bardziej odporną i zrównoważoną gospodarkę będą zapewne poważne.

Muszę przyznać, że miałem dużo szczęścia, gdyż udało mi się przejść do nauczania i kontaktów ze studentami online przez Zoom i Panopto w ciągu mniej więcej tygodnia. Miałem prawdopodobnie więcej pracy, ale nie musiałem podróżować tyle, co wcześniej. Nadal spotykałem się – online – z kolegami z uniwersytetu i nie tylko.

Ale znam wiele osób, których prace zostały przerwane lub całkowicie wstrzymane. Wiele z nich nadal korzysta ze wsparcia ze strony państwa, ale wsparcie to jest coraz mniejsze i niedługo się skończy. Wiele straciło pracę, a jej znalezienie będzie teraz dla nich znacznie trudniejsze niż kiedykolwiek wcześniej. Bezrobocie ludzi młodych, w tym absolwentów szkół wyższych, prawdopodobnie wzrośnie, a powrót do poziomów zbliżonych do 2019 r. zajmie gospodarkom co najmniej kilka lat.

Dla mnie jako pracownika naukowego głównym priorytetem będzie ponowny udział w konferencjach, gdzie będę mógł spotykać się z kolegami i omawiać tematy, które nas interesują. Kolejnym priorytetem byłoby odwiedzenie kilku przyjaciół audiofilów, których mam tutaj na Malcie, i wymiana doświadczeń i wiedzy na temat systemów audiofilskich.

W swoim przemówieniu do narodu 15 marca prezydent Cypru ogłosił środki zapobiegawcze, czyli wprowadzenie środków izolacji w odniesieniu do kraju i sporej części gospodarki. Zapowiedział, że nieuchronne są poważne trudności ekonomiczne i że wszyscy musimy się na nie przygotować.

Cypryjska Federacja Pracodawców i Przemysłowców zareagowała na ten niespotykany kryzys, zawieszając wszystkie usługi inne niż podstawowe i skupiając zasoby i kapitał ludzki na wspomaganiu rządu i przedsiębiorstw w ochronie zdrowia publicznego oraz gospodarki.

Federacja bardzo aktywnie działała już od pierwszego dnia jako punkt kontaktowy dla przedsiębiorstw. Uruchomiliśmy gorącą linię, która we wszystkie dni robocze służy przedsiębiorstwom pomocą, i wydaliśmy ponad 175 okólników, dostarczając informacji i odpowiadając na pytania na temat wprowadzonych norm medycznych i programów wsparcia przedsiębiorstw.

Ponadto pojawiliśmy się 67 razy w radiu i 192 razy w telewizji, w tym 52 razy w wiadomościach w porze największej oglądalności. W tym samym 4-miesięcznym okresie nasz komitet wykonawczy zbierał się 27 razy (zazwyczaj czyni to 10 razy w roku) i spotkał się z 11 z naszych 14 ministrów.

Środowiska biznesu wspierały wysiłki Federacji, zgłaszając cenne uwagi na temat problemów, z jakimi boryka się gospodarka. Jesteśmy dumni, że uczestniczyliśmy bezpośrednio w opracowywaniu krajowej strategii reagowania, a nasze propozycje stanowiły znaczną część krajowego planu odbudowy po pandemii COVID-19.

Pandemia jest dla wszystkich trudnym doświadczeniem, przede wszystkim z powodu tragedii, jaką jest utrata życia ludzkiego. Wpłynęła na nasze relacje międzyludzkie, zatrudnienie i sposób prowadzenia działalności. Wzruszyła nas solidarność ze strony obywateli i przedsiębiorstw, a także ich gotowość do przestrzegania nałożonych obostrzeń.

Pandemia COVID-19 wiele nas nauczyła, choć jest destrukcyjną siłą. Przekonaliśmy się, że państwo i sektor prywatny mogą skutecznie współpracować w niebezpiecznych czasach. Przekonaliśmy się, że stanowcza interwencja oparta na solidnych dowodach naukowych może przynieść pozytywne rezultaty. Nauczyliśmy się również myśleć inaczej i dostosowywać sposób pracy, podkreślając znaczenie gospodarki cyfrowej.

Niestety gospodarka nie przejdzie suchą stopą przez kryzys. Ale z dotychczasowych doświadczeń wynika, że jeżeli w nadchodzących miesiącach wykażemy się tą samą determinacją i stanowczością, uda nam się pokonać kryzys, doznając mniejszych strat, i szybciej powrócić do stanu normalności.

Okres izolacji był dziwny i sprzyjał samopoznaniu. Z jednej strony moje marzenie się spełniło: mogłam zostać w domu i miałam wystarczająco dużo czasu na zajęcia, którymi wcześniej się interesowałam, lecz nie mogłam im poświęcić uwagi. Z drugiej strony okres ten uświadomił mi, jak ważne są dla ludzi kontakty z innymi: możliwość spotkania się, rozmowy, dotknięcia i zobaczenia innych w realu, a nie na ekranie. I jak ciężko jest bez tego żyć.

Takie doświadczenie zmienia hierarchię wartości i skłania do myślenia w inny sposób. Ale pokazuje również nowe sposoby współpracy. Możliwe, że po kryzysie będziemy częściej uczestniczyć w spotkaniach online, które są znacznie łatwiejsze, lecz nie pozwalają na wspólne kreowanie nowych pomysłów i rozwijanie nowych form współpracy.

Okres ten umożliwia wyciągnięcie wielu wniosków, również na przyszłość. Omówię jedynie kilka z nich w dziedzinie, którą znam najlepiej: osób z niepełnosprawnościami.

Kryzys obnażył trudności panujące w placówkach opieki długoterminowej. Zmarło wiele osób z niepełnosprawnościami oraz osób starszych przebywających w tych placówkach, lecz niektóre kraje nie uwzględniły ich nawet w swych statystykach dotyczących koronawirusa.. Pięć lat temu Komitet sporządził opinię w sprawie deinstytucjonalizacji systemów opieki. Od tamtego czasu nastąpiły pewne zmiany, lecz kryzys pokazał, ile jest jeszcze do zrobienia.

Tyle się dzisiaj mówi o systemach wsparcia dla najsłabszych grup w społeczeństwie, lecz kryzys dowiódł, że pomimo wszystkich środków wsparcia osoby z niepełnosprawnościami były jedną z grup, które jako pierwsze straciły zatrudnienie.

Kryzys jest doskonałą okazją, by wykryć najsłabsze ogniwa w systemach wsparcia, i nadszedł czas, by dążyć do ich wzmocnienia.

Rola zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego w czasie kryzysu jest i będzie bardzo ważna, gdyż jest ono najbliżej wszystkich obywateli. Osoby z różnych grup potrzebują wsparcia, a organizacje społeczeństwa obywatelskiego są najlepszym miejscem, by je uzyskać.

Mają również wszelkie dane po temu, by rozpoznać potrzeby obywateli w zakresie pomocy, więc niezmiernie istotne jest ich włączenie w proces decyzyjny.

Jak pokazują nasze doświadczenia w dziedzinie niepełnosprawności, przyjmuje się wiele różnych podejść. Niektóre kraje włączyły organizacje osób z niepełnosprawnościami w rządowe organy decyzyjne (Włochy), niektóre dały im możliwość przedstawienia poglądów na bardzo wysokim szczeblu (Hiszpania), zaś w innych zostały one po prostu zapomniane (Łotwa). Pokazuje to, jak istotni są obywatele z różnych grup dla rządów poszczególnych krajów europejskich.

Jakie były te dwa miesiące izolacji w Bukareszcie? Dziwne! Rumunia w dniu 15 marca podjęła pierwsze środki, a od 18 marca zamknięcie w domu stało się obowiązkowe. Przed 15 marca było to tylko zalecenie, do którego niewiele osób się stosowało, co doprowadziło do wysokiego zagrożenia epidemiologicznego. Ta obowiązkowa izolacja trwała do 15 maja, kiedy to stan wyjątkowy został zastąpiony stanem alarmowym. Ale to nie były wakacje! Wręcz przeciwnie, pracowałem ciężej niż wcześniej. Byłem aktywny w internecie ponad 12, a czasem 16 godzin dziennie: to były kursy i działania na platformie wydziału, udział w audycjach telewizyjnych, wywiady, spotkania i webinaria.

Zatarło się rozróżnienie między życiem publicznym a prywatnym, a granica między tymi dwoma światami najzwyczajniej zniknęła. Ponadto po upływie tych dwóch miesięcy nic nie stało się prostsze. Życie nie powróciło w swoje dawne tory. Po prostu aktywność w sieci została dodana do innych naszych obowiązków wymagających obecności fizycznej. Tak więc zarządzanie czasem jest nadal skomplikowaną kwestią.

Chociaż nie należałem do osób, które musiały spędzać cały czas w zamknięciu w swoich własnych domach, gdyż mogłem poruszać się w minimalnym zakresie po Bukareszcie, to i tak moja możliwość przemieszczania się była znacznie ograniczona. I to było w tym okresie źródłem największych niedogodności. Być może właśnie dlatego pierwszą rzeczą, jaką zrobiłem po zakończeniu stanu wyjątkowego 15 maja, było umówienie się w urzędzie, by wyrobić nowy paszport. Jednak podczas kolejnych etapów rozluźniania ograniczeń swoboda przemieszczania się została przywrócona jedynie w pewnym stopniu.

Podróże za granicę - na przykład do Brukseli, by wziąć udział w posiedzeniach EKES-u – to nadal sprawa niełatwa, która wiąże się z możliwymi przygodami. Loty są anulowane z dnia na dzień i trudno jest cokolwiek przewidzieć. Sytuacja zmieniła się. Nie polepszyła się ani nie pogorszyła, lecz stała się inna niż wcześniej. I będziemy musieli się do tego dostosować. Przynajmniej przez pewien czas. Po raz kolejny pierwszymi ofiarami będą grupy najwrażliwsze.