Het Europees Economisch en Sociaal Comité (EESC) heeft de EU opgeroepen om een proactievere aanpak te omarmen tegen het toenemende aantal schendingen van de rechtsstaat in de EU, aangezien het risico bestaat dat deze schendingen uitmonden in een ernstige crisis van de democratie en de fundamentele rechten en vrijheden.

Tijdens zijn junizitting heeft het EESC een advies goedgekeurd waarin het erop aandringt dat de maatschappelijke organisaties beter en directer worden betrokken bij de uitwerking en uitvoering van maatregelen tegen de uitholling van de rechtsstaat in de EU. Veel van deze organisaties zijn actief op het gebied van bewustmaking, toezicht en belangenbehartiging en behoren vaak tot de eerste organisaties die door autoritaire regeringen worden aangevallen.

Het EESC herinnert aan zijn specifieke rol en plicht om op te treden wanneer activiteiten van zijn eigen leden en van het bredere maatschappelijk middenveld in de EU in het gedrang komen, en dringt aan op een betere bescherming van maatschappelijke organisaties en van andere belangrijke publieke waakhonden zoals journalisten, klokkenluiders en mensenrechtenactivisten.

Dit advies is de bijdrage van het EESC aan de denkoefening over de verdere versterking van de rechtsstaat in de EU waartoe de Europese Commissie heeft opgeroepen in een recente mededeling, en waarin alle belanghebbenden worden uitgenodigd om deel te nemen aan het debat.

Het EESC is ingenomen met de inspanningen van de Commissie om de huidige middelen ter versterking van de rechtsstaat in de lidstaten te benutten, maar merkt tegelijkertijd op dat deze tekortschieten om gecoördineerde aanvallen op de fundamentele rechten en vrijheden te voorkomen of te verhelpen.(II)