Η ΕΟΚΕ απευθύνει έκκληση για την ομοιόμορφη προστασία των προσφύγων στην Τουρκία και για τη δημιουργία ενός μηχανισμού εποπτείας της συμμόρφωσης και των δύο πλευρών με τη Δήλωση του 2016 ΕΕ-Τουρκίας για τους πρόσφυγες
Κατά τη σύνοδο ολομέλειας της 14ης Φεβρουαρίου, η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) υιοθέτησε γνωμοδότηση στην οποία εξετάζεται ο ρόλος της Τουρκίας στην προσφυγική κρίση. Μολονότι σε αυτήν αναγνωρίζονται οι προσπάθειες της Τουρκίας να φιλοξενήσει πάνω από τρία εκατομμύρια πρόσφυγες, η ΕΟΚΕ τονίζει ότι πρέπει η εν λόγω χώρα να τους παράσχει άνευ διακρίσεων προστασία, όπως επιβάλλεται στο Διεθνές Δίκαιο.
Η ΕΟΚΕ —το θεσμικό όργανο της ΕΕ που εκπροσωπεί την οργανωμένη ευρωπαϊκή κοινωνία πολιτών— εξέφρασε επίσης την ανησυχία της όσον αφορά την κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Τουρκία, και επισήμανε τα ολοένα και περισσότερα εμπόδια που συναντούν οι τουρκικές οργανώσεις της κοινωνίας πολιτών, παρά τη σημαντική συμβολή τους στην ανθρωπιστική αρωγή των προσφύγων.
«Η Τουρκία έχει διαδραματίσει και συνεχίζει να διαδραματίζει ιδιαίτερα σημαντικό και αποφασιστικό ρόλο στην προσφυγική κρίση η οποία έχει εξελιχθεί σε ένα από τα κύρια "ανεπίλυτα" προβλήματα της ΕΕ», δήλωσε ο εισηγητής της γνωμοδότησης, κ. Δημήτρης Δημητριάδης. «Η εν λόγω χώρα έχει προσπαθήσει να αντιμετωπίσει το πρόβλημα τόσο με τα δικά της μέσα όσο και με την πρόσθετη βοήθεια από την ΕΕ και τη διεθνή κοινότητα», προσέθεσε.
Ως πρώτη χώρα υποδοχής των προσφύγων που προσπαθούν να διαφύγουν από τις συγκρούσεις στη Συρία από την έναρξή τους, το 2011, η Τουρκία φιλοξενεί τον μεγαλύτερο αριθμό ατόμων από τη Συρία, περίπου 3,2 εκατομμύρια. Οι περισσότεροι από αυτούς είχαν την ελπίδα να φτάσουν στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ιδίως δε σε αυτές της Κεντρικής Ευρώπης.
Τον Μάρτιο του 2016, η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Τουρκία κατέληξαν σε μια συμφωνία, τη Δήλωση ΕΕ-Τουρκίας για τους πρόσφυγες, με σκοπό την περιστολή της παράνομης μετανάστευσης και την αντικατάστασή της με νόμιμους διαύλους επανεγκατάστασης των προσφύγων εντός της ΕΕ.
Στη γνωμοδότησή της, η ΕΟΚΕ συνέστησε την εγκαθίδρυση ενός «σοβαρού, ανεξάρτητου μηχανισμού ελέγχου και επιτήρησης» της συμμόρφωσης αμφότερων των πλευρών με τη δήλωση ΕΕ-Τουρκίας για τους πρόσφυγες. Αυτό θα πρέπει να πραγματοποιηθεί «σε συνεργασία με τις τουρκικές αρχές, τις διεθνείς ΜΚΟ και τις εξειδικευμένες ανθρωπιστικές οργανώσεις», δήλωσε η ΕΟΚΕ.
Η δήλωση ΕΕ-Τουρκίας προέβλεπε ότι όλοι οι νέοι παράτυποι μετανάστες που μεταβαίνουν από την Τουρκία προς την Ελλάδα έπρεπε να επιστρέψουν στην Τουρκία εφόσον η αίτησή τους για χορήγηση ασύλου κρίνεται αβάσιμη, κατόπιν ατομικής αξιολόγησης, σύμφωνα με το Ενωσιακό και το Διεθνές Δίκαιο. Τέθηκε δε σε ισχύ ένας μηχανισμός ένας προς έναν, το οποίο σημαίνει ότι για κάθε Σύριο που επιστρέφει στην Τουρκία από την Ελλάδα ένας άλλος θα επανεγκαθίσταται από την Τουρκία σε κάποιο κράτος μέλος της ΕΕ.
Μετά τη σύναψη της συμφωνίας αυτής, τόσο ο αριθμός των ανθρώπων που χάνουν τη ζωή τους στο Αιγαίο όσο και η παράτυπη διέλευση των συνόρων της ΕΕ έχουν μειωθεί σημαντικά. Σύμφωνα με έκθεση που δημοσίευσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Σεπτέμβριο του 2017, ο μέσος αριθμός αφίξεων ανέρχεται στις 75 ημερησίως, ενώ ο συνολικός αριθμός Σύριων που είχαν επανεγκατασταθεί από την Τουρκία στην ΕΕ ανέρχεται σε περίπου 9.000 άτομα. Βάσει του Μηχανισμού για τους πρόσφυγες στην Τουρκία, η ΕΕ κατέβαλε 3 δισ. ευρώ για την αρωγή των προσφύγων στην Τουρκία μεταξύ 2016 και 2017.
Ωστόσο, κατά την ίδια περίοδο σημειώθηκε ραγδαία αύξηση των προσφυγικών ροών σε άλλες νότιες χώρες της ΕΕ, η οποία «αποτελεί πηγή ιδιαίτερης ανησυχίας για την ΕΟΚΕ».
Η ΕΟΚΕ ανέφερε επίσης ότι οι επιδόσεις των κρατών μελών της ΕΕ σε θέματα επανεγκατάστασης και μετεγκατάστασης προσφύγων εξακολουθεί να είναι απογοητευτική. Η ΕΟΚΕ καταδικάζει απερίφραστα την ξενοφοβική στάση ορισμένων κρατών μελών απέναντι στην προσφυγική κρίση και θεωρεί ότι η θέση αυτή είναι αντίθετη προς τις θεμελιώδεις αξίες της ΕΕ.
«Η ΕΕ δεν έχει υιοθετήσει μια κοινή θέση στην προσφυγική κρίση και μέχρι σήμερα δεν έχει καταφέρει να θέσει σε εφαρμογή μια αξιόπιστη και αποτελεσματική κοινή ευρωπαϊκή μεταναστευτική πολιτική ή ένα κοινό ευρωπαϊκό σύστημα ασύλου, λόγω της αδικαιολόγητης άρνησης ορισμένων κρατών μελών να συμμορφωθούν με τις νομικές τους υποχρεώσεις», δήλωσε ο κ. Δημητριάδης.
Αν και η Τουρκία έχει επικυρώσει τη Σύμβαση της Γενεύης για τους πρόσφυγες, η νομοθεσία της εξακολουθεί να προβλέπει διαφορετικές προδιαγραφές προστασίας για τους Σύριους και τους υπηκόους άλλων τρίτων χωρών, με διακρίσεις εις βάρος των αιτούντων βάσει της εθνικότητάς τους.
Η ΕΟΚΕ καλεί την Τουρκία να θεσπίσει ένα ενιαίο σύστημα για τη χορήγηση διεθνούς προστασίας, αίροντας τους γεωγραφικούς φραγμούς εις βάρος των μη Ευρωπαίων αιτούντων άσυλο και καταργώντας τη διάκριση μεταξύ Σύριων και υπηκόων άλλων τρίτων χωρών, δεδομένου ότι στους Σύριους πρόσφυγες είχε αρχικά χορηγηθεί καθεστώς «επισκέπτη» και στη συνέχεια καθεστώς προσωρινής προστασίας, χωρίς να έχουν το δικαίωμα να αιτηθούν την υπαγωγή τους σε καθεστώς πρόσφυγα.
Συν τοις άλλοις, η ΕΟΚΕ στηλιτεύει τα σοβαρά εμπόδια, ελλείψεις και προβλήματα που ανακύπτουν σε ό,τι αφορά την πρόσβαση στην εργασία, καθώς και σε βασικές υπηρεσίες, όπως η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, η κοινωνική πρόνοια, η εκπαίδευση και γενικότερα οι διαδικασίες ένταξης στην κοινωνία.
Κατά τη διάρκεια της συζήτησης, ορισμένα μέλη της ΕΟΚΕ εξέφρασαν την ανησυχία τους για τον χαρακτηρισμό της Τουρκίας ως ασφαλούς τρίτης χώρας, δεδομένων των επιδόσεών σε θέματα συμμόρφωσης με την αρχή της μη επαναπροώθησης και κατόπιν καταγγελιών είτε για πρόσφυγες στους οποίους έχει απαγορευτεί η άδεια εισόδου είτε για συλλογικές επαναπροωθήσεις στο συριακό έδαφος.
«Η φιλοξενία ενός τόσο μεγάλου αριθμού μεταναστών αποτελεί μεν για μια χώρα δύσκολο εγχείρημα, αλλά αυτό δεν την απαλλάσσει από την ευθύνη της να τους υποδέχεται αξιοπρεπώς», συμπέραναν τα μέλη της ΕΟΚΕ κατά τη διάρκεια της συζήτησης επί της γνωμοδότησης.