Η κρατική εργαλειοποίηση των μεταναστών, που αποσκοπεί στην αποσταθεροποίηση της ΕΕ, και ο τρέχων πόλεμος στην Ουκρανία, που οδηγεί σε πρωτόγνωρη εισροή προσφύγων, επιβάλλουν την επανεξέταση της ευρωπαϊκής μεταναστευτικής πολιτικής. Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) επιμένει πως η αλληλεγγύη και ο επιμερισμός των βαρών μεταξύ των κρατών μελών είναι αναγκαίοι για μια κοινή απάντηση στις προσφυγικές κρίσεις. Ταυτόχρονα, η ΕΟΚΕ τονίζει την ανάγκη διασφάλισης της ασφάλειας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των μεταναστών.
Στη γνωμοδότηση με θέμα την Εργαλειοποίηση των μεταναστών, που εγκρίθηκε στη σύνοδο ολομέλειας του Ιουνίου, τα μέλη της ΕΟΚΕ επεσήμαναν πως η απάντηση της ΕΕ στην εργαλειοποίηση των μεταναστών πρέπει να οδηγεί σε μια κοινή και συνεκτική στα διάφορα μέρη της πολιτική για τη μετανάστευση.
Ο επερχόμενος και πολυαναμενόμενος ειδικός κανονισμός επί του ζητήματος πρέπει να παρέχει μια μορφή επιμερισμού των ευθυνών μεταξύ των κρατών μελών που θα βασίζεται στην αλληλεγγύη, καθώς και να περιλαμβάνει ταχείες διαδικασίες μετεγκατάστασης.
Η μεταναστευτική κρίση στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ με τη Λευκορωσία δεν ήταν η πρώτη του είδους της· κι άλλες κρατικές στρατηγικές επιχείρησαν στο παρελθόν να εργαλειοποιήσουν τις μεταναστευτικές ροές, όπως οι συναφείς ενέργειες της Τουρκίας στα ενωσιακά σύνορα με την Ελλάδα και του Μαρόκου στα σύνορα με την Ισπανία και την Ιταλία.
Ιδίως σήμερα, που ο πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας προκαλεί μαζική εισροή προσφύγων, κατέστη σαφές ότι η μετανάστευση επηρεάζει όλα τα κράτη μέλη. Σε αυτό το πλαίσιο, το Νέο σύμφωνο για τη μετανάστευση και το άσυλο θα πρέπει να επανασχεδιαστεί ώστε να υλοποιηθεί η συστημική αλλαγή που απαιτείται για την ανάπτυξη μιας ορθολογικής, βασισμένης στα δικαιώματα πολιτικής ασύλου και μετανάστευση της ΕΕ.
Προς τούτο ο Stefano Palmieri, μέλος της ΕΟΚΕ και εισηγητής της γνωμοδότησης, υπογράμμισε την ανάγκη η ΕΕ να εφαρμόσει μια βιώσιμη στρατηγική μετανάστευσης και ασύλου που θα βασίζεται στο σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τη διαφάνεια και τη συνεργασία: Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της δεν απάντησαν αποτελεσματικά στην εργαλειοποίηση των μεταναστών, ενώ το είχαν κάνει στην περίπτωση της Λευκορωσίας: είναι πλέον αναγκαίο να συνεχίσουμε τις προσπάθειες για την παγίωση της φήμης της Ευρώπης ως τόπου ικανού να παράσχει ανθρωπιστική βοήθεια και να εγγυάται τη συμμόρφωση με τα ανθρώπινα δικαιώματα
.
Διασφάλιση της προστασίας των εργαλειοποιημένων μεταναστών
Όσον αφορά τις «υβριδικές απειλές» που αναπτύσσουν τρίτες χώρες για να δοκιμάσουν την ενότητα της ΕΕ, ο Pietro Vittorio Barbieri, μέλος της ΕΟΚΕ και συνεισηγητής της γνωμοδότησης, παρατήρησε πως οι άνθρωποι δεν αποτελούν απειλή, αλλά τα θύματα αυτών των τακτικών. Η "απειλή" αναφέρεται σε μια κατάσταση γεωπολιτικής αστάθειας στα σύνορα της ΕΕ, όχι στα άτομα που διακινούνται.
Οι εν λόγω μετανάστες είναι ιδιαίτερα ευάλωτα άτομα και χρειάζονται προστασία. Η ανθρωπιστική βοήθεια που παρέχεται στους μετανάστες από τα κράτη μέλη πρέπει να πληροί τις προδιαγραφές που ορίζει το δίκαιο της ΕΕ και να συμμορφώνεται με τις καθιερωμένες πρακτικές για τη στήριξη ευάλωτων ατόμων.
Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΟΚΕ συνιστά θερμά τη δίκαιη, πλήρη και άμεση αναγνώριση των δικαιωμάτων των εργαλειοποιημένων μεταναστών, με αποφυγή «γκρίζων ζωνών» ή διοικητικής αβεβαιότητας.
Ένα ολιστικό και συνεκτικό σύστημα μετανάστευσης που θα βασίζεται σε πνεύμα αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών μελών μπορεί να αποτρέψει μελλοντικές απόπειρες και να αποσοβήσει τις απειλές στην ασφάλεια και τη σταθερότητα της Ένωσης.